Trung Quốc củng cố chiến lược “tự lực, tự cường” trong thương chiến Mỹ

Trung Quốc tăng cường củng cố quyền lực kinh tế, khi thương chiến với Mỹ ngày một leo thang.

Kế hoạch 5 năm lần thứ 15, được thảo luận tại Hội nghị Trung ương 4 Trung Quốc, sẽ nối dài chiến lược xây dựng nền kinh tế tự chủ, miễn nhiễm trước áp lực phương Tây. 

Xe điện - "dấu ấn" của kế hoạch 5 năm lần thứ 14

Trong kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021–2025), Trung Quốc đã tạo nên bước ngoặt với các chính sách công nghiệp và gói trợ cấp khổng lồ, giúp nước này thống trị chuỗi cung ứng năng lượng sạch và xe điện (EV).

Loạt quyết sách không chỉ đưa các “ông lớn” như BYD, CATL hay NIO trở thành biểu tượng của làn sóng “Made in China 2.0”, mà còn gây dấu ấn mạnh mẽ trên chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thành công ấy đi kèm làn sóng phản ứng từ phương Tây, với các biện pháp thuế quan và điều tra chống trợ cấp từ Mỹ và châu Âu.

Xuất khẩu 3 nhóm ngành xe EV - tấm pin mặt trời - pin lithium-ion tăng vọt trong giai đoạn  2020-2024 (Nguồn: Financial Times)

Đất hiếm – nguyên liệu cốt lõi cho xe điện, pin và chip bán dẫn – trở thành "quân bài tẩy" trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, và  Bắc Kinh dường như đã sẵn sàng cho một chiến lược dài hơi hơn.

Kế hoạch 5 năm lần thứ 15  – được thảo luận tại Hội nghị Trung ương 4 Trung Quốc, dự kiến công bố chính thức vào tháng 3/2026 – sẽ cho thấy bước đi tiếp theo trong lộ trình “tự lực tự cường” về công nghệ và an ninh kinh tế. 

Giới quan sát cho rằng nhận định, nguồn vốn nội địa sẽ đổ mạnh  vào các lĩnh vực công nghệ chiến lược như trí tuệ nhân tạo (AI), vật liệu mới, năng lượng tái tạo, sản xuất tiên tiến – và cả “ngành công nghiệp tương lai” như giao diện não - máy tính.

“Theo đuổi tự chủ và sức mạnh trong khoa học – công nghệ là điều không thể thiếu để giành lợi thế trong tương lai”, tờ Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, khẳng định. 

Theo dữ liệu từ Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC), 32 chủ đề nghiên cứu cho kế hoạch mới, gồm: 14 chủ đề tập trung hoàn toàn vào đầu tư công nghệ, 8 về tiêu dùng, 3 về thương mại, phần còn lại là kết hợp các lĩnh vực trên.

Các chủ đề trải dài từ “xây dựng hệ sinh thái đổi mới cho các doanh nghiệp kỳ lân” đến “chính sách phát triển các viện nghiên cứu và đại học mới trong lĩnh vực R&D”.

Các thách thức kinh tế chính của Trung Quốc – từ bất động sản, giảm phát đến niềm tin tiêu dùng (Nguồn: Financial Times)

Thách thức nội tại: Giảm phát, bất động sản, thất nghiệp trẻ

Kế hoạch 5 năm tới nhiều khả năng chưa đặt ra một con số cụ thể, song cam kết của Chủ tịch Tập Cận Bình về việc tăng gấp đôi GDP giai đoạn 2020–2035 ngầm hàm ý mức tăng trưởng mục tiêu khoảng 4,7–4,8%/năm.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng con số thực tế có thể thấp hơn do cầu nội địa yếu, nhóm phân tích Standard Chartered dự báo mức tăng trưởng tiềm năng chỉ khoảng 4,3%/năm trong 5 năm tới.

Phía sau bức tường công nghiệp, Trung Quốc vẫn đối mặt với hàng loạt thách thức nội tại. Giảm phát kéo dài, khủng hoảng bất động sản chưa hạ nhiệt, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên cao và niềm tin hộ gia đình suy yếu đang cản trở đà phục hồi.

  Tiêu dùng hộ gia đình của Trung Quốc ở mức thấp so với các nền kinh tế lớn khác (tính theo % GDP) .(Nguồn; Financial Times)

Tiêu dùng của Trung Quốc vẫn còn yếu so với các nền kinh tế lớn khác. Theo Ngân hàng Thế giới, tiêu dùng hộ gia đình của Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 40% GDP, thấp hơn đáng kể so với 68% tại Mỹ và trên 60% tại châu Âu.

“Nếu Trung Quốc đặt mục tiêu tăng tỷ trọng tiêu dùng/GDP thêm 5 điểm %, đó sẽ là tín hiệu cực kỳ mạnh mẽ rằng chính phủ thật sự nghiêm túc trong việc tái cân bằng nền kinh tế,” ông Fred Neumann, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á tại HSBC, nhận định.

Trước tình hình trên,Trung Quốc đã bắt đầu tung gói kích cầu mới như trợ cấp nuôi con, vay tiêu dùng lãi suất thấp, và thậm chí đang xem xét đặt chỉ tiêu cụ thể cho tiêu dùng nội địa trong kế hoạch 5 năm mới — một động thái được giới kinh tế đánh giá là “hiếm có”./.