Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa tuyên bố sẽ áp thêm mức thuế 100% lên toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, bắt đầu từ ngày 1/11.
Động thái cứng rắn được đưa ra nhằm đáp trả việc Trung Quốc mở rộng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm – vốn là nguyên vật liệu quan trọng cho ngành công nghệ cao và quốc phòng. Trung Quốc hiện chiếm tới 90% thị phần đất hiếm toàn cầu, cung cấp vật liệu cho mọi thứ từ smartphone, xe điện đến động cơ máy bay và radar quân sự.
Việc Trung Quốc siết chặt nguồn cung đất hiếm bị ông Trump gọi là hành vi “cực kỳ gây hấn”. Ngoài thuế quan, ông Trump còn thông báo sẽ áp kiểm soát xuất khẩu đối với “mọi phần mềm quan trọng” do Mỹ sản xuất từ ngày 1/11, nhằm chặn Trung Quốc tiếp cận các công nghệ chủ chốt của quốc gia này.
Tổng thống Mỹ Donald Trump
Thời điểm nhạy cảm trước thềm APEC
Việc chọn mốc 1/11 để hiệu lực thuế 100% là đặc biệt đáng chú ý, rơi vào ngay trước thềm Hội nghị Cấp cao APEC 2025 tại Hàn Quốc.
Tại diễn đàn kinh tế châu Á – Thái Bình Dương này, ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến sẽ gặp nhau bên lề sự kiện. Ngay sau lời đe dọa áp thuế, ông Trump tuyên bố “không có lý do” để tiến hành cuộc gặp với ông Tập nữa.
Mặc dù sau đó ông Trump đính chính rằng "chưa chính thức hủy" và vẫn có thể gặp ông Tập nếu tình hình thuận lợi, nhưng có thể thấy đòn thuế quan 100% được tung ra nhằm gia tăng lợi thế đàm phán trước cuộc gặp.
Động thái đôi bên “ăn miếng trả miếng” – Trung Quốc hạn chế đất hiếm, Mỹ đáp trả thuế 100% – khiến nhiều người lo ngại rằng thỏa thuận đình chiến hồi tháng 6/2025 có thể sụp đổ.
Dù vậy, không phải không có tín hiệu lạc quan. Ông Trump nổi tiếng với việc sử dụng chiến thuật đe dọa tối đa rồi sau đó mềm mỏng dần để đạt thỏa thuận, đến mức giới đầu tư từng truyền tai cụm từ “TACO – Trump Always Chickens Out” (Trump luôn “chùn bước” vào phút cuối) để ám chỉ thói quen rút lại lời đe dọa của ông.
Lần này, với việc cả thế giới đều lo ngại và thị trường phản ứng dữ dội, áp lực để Mỹ và Trung Quốc tìm giải pháp xoa dịu càng lớn.
Cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập tại Hàn Quốc cuối tháng 10 - nếu diễn ra - có thể đóng vai trò bước ngoặt: Hoặc là tháo ngòi nổ cuộc chiến thuế quan mới, hoặc xác nhận một vòng xoáy trả đũa lâu dài hơn.
Rõ ràng, cả hai bên đều có nhiều thứ để mất nếu xung đột leo thang. Kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng chậm lại, còn Mỹ cũng không muốn lạm phát tăng vọt và thị trường chứng khoán sụp đổ ngay trước thềm bầu cử.
Tác động tới Việt Nam: Ảnh hưởng không quá lớn?
Động thái thuế quan lần này nhắm trực diện vào Trung Quốc, vì vậy Việt Nam không phải đối tượng chịu thuế và nhiều khả năng sẽ không chịu ảnh hưởng tiêu cực đáng kể.
Trong cuộc chiến thương mại kéo dài, Việt Nam luôn cố gắng duy trì vị thế trung lập và đã đạt được thỏa thuận riêng với Mỹ.
Ở góc độ cơ hội, Việt Nam thậm chí có thể hưởng lợi từ sự dịch chuyển thương mại. Nhiều doanh nghiệp quốc tế đã và đang đa dạng hóa chuỗi cung ứng ngoài Trung Quốc; khi thuế Mỹ đánh vào hàng Trung Quốc tăng cao, các nhà nhập khẩu có xu hướng tìm kiếm nguồn cung thay thế từ các nước khác.
Trong các đợt căng thẳng trước, Việt Nam nổi lên như một điểm đến hưởng lợi, thu hút dòng vốn đầu tư và đơn hàng mới khi doanh nghiệp dịch chuyển sản xuất.
Dù vậy, Việt Nam cũng cần thận trọng trước những hệ lụy lâu dài. Nếu chiến tranh thương mại Mỹ – Trung bùng phát toàn diện và kéo cả kinh tế thế giới vào vòng xoáy suy thoái, nhu cầu tiêu dùng toàn cầu giảm sút có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu.
Ngoài ra, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn của Việt Nam, việc tăng trưởng chậm lại ở quốc gia này có thể tác động đến các ngành như du lịch, xuất khẩu nguyên liệu thô và hàng nông sản.
Trong trung hạn, Việt Nam vẫn được đánh giá đủ khả năng thích ứng và thậm chí tận dụng được những thay đổi cấu trúc trong thương mại khu vực.
Các nhà đầu tư tại Việt Nam, do đó, có lý do để thở phào rằng đòn thuế 100% của ông Trump chủ yếu mang tính răn đe Trung Quốc. Chừng nào căng thẳng còn được kiểm soát và không lan rộng, kinh tế Việt Nam nhiều khả năng tiếp tục quỹ đạo tăng trưởng tích cực.
Nói cách khác, thị trường Việt Nam không quá bị sốc trước thông tin này, và có thể biến “nguy” thành “cơ” trong bối cảnh tái định hình chuỗi cung ứng khu vực./.
