Trong lý thuyết kinh tế học cổ điển, thị trường tài chính phản ánh thông tin một cách hợp lý. Giá cả điều chỉnh dựa trên kỳ vọng thu nhập tương lai, các biến động chính sách tiền tệ, cung – cầu hàng hóa và tín hiệu từ nền kinh tế thực.
Tuy nhiên, trong một kỷ nguyên nơi nhà lãnh đạo trở thành yếu tố hệ trọng nhất của “forward guidance” – như trường hợp Donald Trump – hành vi của một cá nhân có thể tạo ra hẳn một chiến lược đầu tư lặp lại, có tính quy luật. Và đó chính là cách “TACO trade” ra đời.
TACO – viết tắt của “Trump Always Chickens Out” – không chỉ là một cụm từ đùa mang tính giễu nhại trong giới phân tích tài chính. Nó là một phản ánh rất thực về phản ứng hành vi của thị trường trước mô hình chính sách của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Sau khi đắc cử nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump đã nhanh chóng quay trở lại với chiến lược quen thuộc: đe dọa áp thuế cao đối với các đối tác thương mại lớn, từ Liên minh châu Âu cho tới Nhật Bản và Trung Quốc, nhằm tạo áp lực trong đàm phán. Tuy nhiên, thị trường, từng nhiều lần “học” được mô hình hành vi này, nay phản ứng thận trọng hơn, kỳ vọng rằng các tuyên bố mạnh mẽ ban đầu rồi cũng sẽ được xoa dịu hoặc tạm hoãn khi đụng phải rủi ro thị trường và phản ứng của giới doanh nghiệp Mỹ.
Câu chuyện thường bắt đầu bằng một tuyên bố mang tính bất ngờ: thuế 25% với xe điện châu Âu, cấm hoàn toàn chip AI bán cho Trung Quốc, hay rút khỏi đàm phán thương mại. Thị trường phản ứng lập tức, định giá rủi ro tăng vọt, cổ phiếu rơi mạnh, USD mất giá. Nhưng trong khoảng 48–72 giờ sau đó, thường xuất hiện một điều chỉnh: thông điệp được làm mềm, thời hạn bị hoãn, hoặc quyết định được “nghiên cứu thêm”.
Chính sự lặp đi lặp lại này đã tạo ra một chiến lược giao dịch ngược chiều ngắn hạn đầy sức hút. Nhà đầu tư, thay vì chạy trốn rủi ro, bắt đầu coi đây là cơ hội để “buy the dip”. Họ không còn phản ứng với tín hiệu sơ cấp (tuyên bố của Trump), mà định giá dựa trên kỳ vọng về bước lùi tiếp theo. Như một quy trình học máy, thị trường bắt đầu mã hóa hành vi chính trị vào giá tài sản.
Về mặt học thuật, TACO trade có thể xem như một dạng “moral hazard trong kỳ vọng chính sách” – nơi nhà đầu tư hành động thiếu thận trọng vì tin rằng rủi ro sẽ luôn được trung hòa bởi chính nhà điều hành. Tương tự như "Fed Put" dưới thời Greenspan hay Bernanke – nơi nhà đầu tư tin rằng Cục Dự trữ Liên bang sẽ luôn cứu thị trường mỗi khi có biến – TACO trade đại diện cho một dạng "Trump Put": ông sẽ không để thị trường sụp đổ vì chính sách của mình.
Tuy nhiên, nếu “Fed Put” dựa trên nguyên lý ổn định hệ thống tài chính, thì “Trump Put” lại hoàn toàn là sản phẩm của chiến lược truyền thông và đàm phán chính trị. Nó không có cơ sở thể chế ổn định. Điều này khiến TACO trade cực kỳ hấp dẫn nhưng cũng đặc biệt rủi ro. Bởi lẽ, một khi Trump quyết định không "chickens out", thị trường – vốn đã không còn định giá đủ rủi ro, sẽ chịu tổn thất sâu sắc.
Mặt khác, TACO trade còn đặt ra một câu hỏi lớn hơn: liệu có phải trong một thế giới nơi chính sách trở nên phi truyền thống và lãnh đạo hành xử theo hướng “tình huống hóa”, nhà đầu tư buộc phải chuyển từ mô hình định giá kinh tế học truyền thống sang mô hình dựa trên hành vi cá nhân? Nếu câu trả lời là có, thì không chỉ Trump – mà bất kỳ nhà lãnh đạo có khả năng tác động mạnh mẽ lên kỳ vọng – đều có thể trở thành một biến số đầu vào trong các mô hình định giá tài sản.
Giống như thuật toán giao dịch định lượng, tìm kiếm các tín hiệu bất thường để ra quyết định, giới đầu tư hiện đại đang dịch chuyển khỏi các mô hình cân bằng tổng quát sang các chiến lược “tâm lý học hành vi kết hợp chính trị học”. Trong bối cảnh ấy, TACO trade không còn là trò đùa, mà là một chỉ dấu về sự tái cấu trúc nền tảng của đầu tư toàn cầu.
Từ đó, bài học không nằm ở việc “có nên giao dịch theo TACO trade hay không”, mà nằm ở việc nhận thức được bản chất biến động: khi thị trường không còn vận hành theo kỳ vọng kinh tế truyền thống, thì khả năng đọc vị tâm lý chính trị và hành vi cá nhân trở thành một công cụ định giá tài sản thiết yếu.
