Tổng thống Mỹ Donald Trump mới công bố trên trang cá nhân một thỏa thuận thương mại mới với Trung Quốc, thu hút sự chú ý đặc biệt. Tuy nhiên, trái với tuyên bố thắng lợi từ phía ông, các chuyên gia phân tích cho rằng đây không phải là một bước đột phá, mà chỉ là một hình thức “ngừng bắn có điều kiện”.
Thông tin nổi bật nhất là việc Trung Quốc đồng ý xuất khẩu lại đất hiếm và nam châm công nghiệp cho Mỹ, nguồn tài nguyên thiết yếu trong sản xuất công nghệ cao. Thỏa thuận cũng nhắc đến việc Mỹ có thể sẽ dỡ bỏ một số kiểm soát xuất khẩu nhạy cảm liên quan đến Chip và cho phép sinh viên Trung Quốc quay lại các cơ sở giáo dục.
Nhưng cho đến nay, không có chi tiết cụ thể nào được công bố về loại đất hiếm, quy mô giao dịch, hay phạm vi nới lỏng kiểm soát công nghệ, khiến toàn bộ khuôn khổ trở nên mơ hồ và mang tính biểu tượng hơn là thực chất.
Đáng chú ý, Reuters dẫn nguồn tin từ một quan chức Nhà Trắng, xác nhận rằng mức thuế 55% thực chất không phải là một mức áp mới, mà chỉ là sự cộng gộp của các mức thuế đã tồn tại từ trước: 10% thuế cơ bản “có đi có lại” áp dụng rộng rãi, 20% nhằm đối phó với nạn buôn lậu fentanyl, và 25% thuế trước đó dành riêng cho hàng hóa Trung Quốc.
Nói cách khác, thuế quan hiện tại gần như không thay đổi gì so với thời điểm trước khi thỏa thuận mới được công bố.
Trung Quốc và "quyền lực tuyệt đối" trong chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu (Nguồn: Reuters)
Trung Quốc, theo đánh giá của nhiều chuyên gia, mới thực sự là bên nắm thế chủ động trong vòng đàm phán lần này.
Bằng cách tận dụng lợi thế gần như độc quyền về đất hiếm và các nguyên liệu công nghiệp quan trọng, Bắc Kinh đã buộc Washington phải đưa ra nhượng bộ, trong khi gần như không phải điều chỉnh bất kỳ nguyên tắc cốt lõi nào trong mô hình kinh tế của mình.
Không có dấu hiệu cho thấy Trung Quốc sẵn sàng đáp ứng những yêu cầu mang tính cấu trúc từ phía Mỹ như chấm dứt trợ cấp công nghiệp, kiểm soát sản lượng dư thừa, bảo vệ sở hữu trí tuệ hay mở cửa thị trường.
Xét theo tiền lệ từ nhiệm kỳ đầu của Trump, rất có khả năng vòng đàm phán này cũng sẽ kết thúc bằng những tuyên bố mua hàng quy mô lớn từ Trung Quốc, thuận lợi về mặt truyền thông nhưng thiếu ràng buộc thực chất.
Tóm lại, thỏa thuận mới giữa Mỹ và Trung Quốc là một bước lùi có kiểm soát về căng thẳng thương mại, thay vì là một tiến bộ thực chất. Việc giữ nguyên thuế quan, thiếu vắng chi tiết ràng buộc và lặp lại chiến thuật "tuyên bố chiến thắng trước, thực hiện sau" của ông Trump cho thấy đây chỉ là một khoảng dừng tạm thời trong một cuộc chiến dài hơi phía trước./.
