Cơ quan Dịch vụ Tài chính Nhật Bản (FSA) sẽ sớm ban hành các quy định mới, yêu cầu các sàn giao dịch tiền mã hóa phải duy trì “quỹ dự phòng trách nhiệm” (liability reserves) nhằm bảo vệ khách hàng trong trường hợp tài sản bị thất thoát do tin tặc tấn công hoặc các giao dịch trái phép.
Mục tiêu của biện pháp này là đưa lĩnh vực tiền mã hóa tiến gần hơn tới những tiêu chuẩn khắt khe - vốn đang được áp dụng đối với các tổ chức tài chính truyền thống tại Nhật Bản.
Tính đến ngày 9/12/2025, theo Luật Dịch vụ Thanh toán, các sàn giao dịch tiền mã hóa đã đăng ký tại Nhật Bản phải tuân thủ hàng loạt yêu cầu nghiêm ngặt, bao gồm: quy định về lưu ký tài sản, kế toán, kiểm soát chống rửa tiền (AML) và quy định lưu trữ ngoại tuyến (cold storage).
Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có nghĩa vụ pháp lý buộc các sàn phải duy trì một quỹ riêng để bồi thường cho khách hàng sau các vụ hack hay dòng tiền bị rút trái phép.
Cơ quan Dịch vụ Tài chính Nhật Bản (FSA) yêu cầu các sàn giao dịch tiền mã hóa phải duy trì “quỹ dự phòng trách nhiệm”
Bài học đắt giá từ các vụ sụp đổ trong quá khứ
Nhật Bản từng chứng kiến nhiều thảm họa lớn trong ngành crypto gây thiệt hại nghiêm trọng cho người dùng. Điển hình là vụ hack Mt. Gox năm 2014, trong đó hơn 740.000 BTC bị đánh cắp, khiến sàn này phá sản và quá trình hoàn trả tài sản cho nạn nhân đến nay vẫn chưa khép lại.
Gần đây hơn, vào tháng 5/2024, sàn DMM Bitcoin của Nhật tiếp tục mất 4.502,9 BTC trong một vụ trộm cắp lớn.
Những sự cố này cho thấy ngay cả khi đã áp dụng các biện pháp bảo mật nghiêm ngặt như lưu trữ lạnh bắt buộc, người dùng vẫn có thể đối mặt với rủi ro mất tài sản.
Quy định “quỹ dự phòng trách nhiệm” yêu cầu những gì?
Theo dự thảo quy định, các sàn giao dịch sẽ buộc phải duy trì nguồn quỹ riêng để bồi thường cho khách hàng khi xảy ra sự cố an ninh.
1️⃣Nghĩa vụ pháp lý về trích lập quỹ dự phòng
Theo tờ Nikkei, dự luật đang được soạn thảo sẽ yêu cầu toàn bộ các sàn giao dịch tiền mã hóa đã đăng ký phải trích lập quỹ dự phòng trách nhiệm.
Khoản quỹ này sẽ được sử dụng để hoàn trả tài sản cho khách hàng trong trường hợp bị mất do các giao dịch trái phép. Quy định trên áp dụng cho cả tài sản lưu trữ trong ví lạnh, chấm dứt quan niệm trước đây rằng chỉ cần lưu trữ ngoại tuyến là đủ an toàn.
2️⃣Mức dự phòng sẽ tham chiếu theo chuẩn ngành chứng khoán
FSA dự kiến lấy chuẩn trích lập dự phòng đang áp dụng cho các công ty chứng khoán tại Nhật Bản làm cơ sở. Theo đó, các công ty chứng khoán truyền thống phải duy trì quỹ dự phòng dao động từ 2 tỷ - 40 tỷ yên, tùy theo quy mô, mức độ rủi ro và phạm vi hoạt động.
3️⃣Bảo hiểm có thể được chấp nhận như một phương án thay thế
Để giảm áp lực tài chính đối với các doanh nghiệp nhỏ, FSA đang cân nhắc cho phép các sàn đáp ứng một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ dự phòng thông qua các hợp đồng bảo hiểm được phê duyệt, thay vì chỉ nắm giữ tiền mặt hoặc tài sản có tính thanh khoản cao.
Tuy nhiên, các chi tiết cụ thể như loại hình bảo hiểm được chấp nhận, mức bảo hiểm tối thiểu hay danh sách các công ty bảo hiểm đủ điều kiện vẫn đang trong quá trình thảo luận.
Vì sao cơ quan quản lý Nhật Bản theo đuổi khung quy định này?
Mục tiêu cốt lõi của khung chính sách mới là tăng cường bảo vệ nhà đầu tư, củng cố niềm tin thị trường và bịt kín những “khe hở” còn tồn tại trong quản lý:
Tăng cường bảo vệ khách hàng
Các vụ tấn công mạng cùng tình trạng chậm trễ trong quá trình bồi thường thời gian qua cho thấy sự cần thiết của một cơ chế chi trả nhanh hơn. Việc trích lập quỹ dự phòng trách nhiệm sẽ bảo đảm các sàn có sẵn nguồn tài chính để bồi thường ngay lập tức, thay vì buộc khách hàng phải chờ đợi trong các thủ tục phá sản kéo dài.
Khôi phục và duy trì niềm tin thị trường
Nhật Bản đang nỗ lực đồng bộ hóa các quy định đối với tiền mã hóa theo chuẩn mực của ngành chứng khoán. Thông qua chính sách này, Tokyo muốn định vị mình là một điểm đến an toàn cho tài sản số, đồng thời giảm thiểu rủi ro về uy tín đã hình thành sau hàng loạt vụ hack lớn trong quá khứ.
Bịt kín lỗ hổng pháp lý
Yêu cầu lưu trữ ngoại tuyến sẽ giúp giảm nguy cơ bị tấn công, nhưng không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro. Các quỹ dự phòng mới sẽ tạo ra “lớp phòng vệ thứ hai”, tập trung vào khả năng phục hồi tài chính sau sự cố, thay vì chỉ dựa vào các biện pháp phòng ngừa.
Tác động đối với sàn giao dịch và nhà đầu tư
Những thay đổi này sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới các sàn, người dùng và toàn bộ thị trường theo nhiều chiều:
🔹Đối với các sàn giao dịch
- Chi phí vận hành tăng mạnh do phải duy trì quỹ dự phòng lớn hoặc chi trả phí bảo hiểm.
- Các sàn nhỏ sẽ gặp khó trong việc đáp ứng yêu cầu, qua đó có thể dẫn tới làn sóng sáp nhập, thanh lọc ngành.
- Gia tăng nghĩa vụ về kế toán, báo cáo và tuân thủ pháp lý.
🔹Đối với khách hàng
- Mức độ bảo vệ trước rủi ro sàn sụp đổ hoặc bị hack được nâng lên đáng kể.
- Quá trình bồi thường sau sự cố được rút ngắn nhờ có “đệm tài chính” chuyên biệt.
- Tổng thể, rủi ro khi sử dụng các nền tảng tập trung (CEX) được giảm xuống.
🔹Đối với thị trường nói chung
- Cách tiếp cận của Nhật Bản có thể tạo hiệu ứng lan tỏa, ảnh hưởng đến định hướng chính sách tại nhiều quốc gia khác.
- Các sàn trên toàn cầu nhiều khả năng sẽ phải nâng cấp chuẩn mực về lưu ký tài sản và quản trị rủi ro theo hướng chuyên nghiệp hơn.
Tại Mỹ, các sàn crypto đang phải đối mặt với quy định phân mảnh theo từng bang, từ BitLicense của New York, luật chuyển tiền (money transmitter laws) cho tới sự giám sát của liên bang với một số loại tài sản.
Chính sự chồng chéo này khiến tuân thủ pháp lý tại Mỹ trở thành một trong những bài toán phức tạp nhất thế giới.
Những vấn đề vẫn còn bỏ ngỏ
Nhiều chi tiết quan trọng của khung quy định mới vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, những vấn đề còn bỏ ngỏ bao gồm:
- Phương pháp cụ thể để tính toán mức quỹ dự phòng của từng sàn.
- Mức độ mà bảo hiểm có thể thay thế cho dự trữ tiền mặt.
- Lộ trình triển khai và thời gian “ân hạn” dành cho các sàn đang hoạt động.
- Cách thức quỹ dự phòng vận hành song song với các thủ tục phá sản được sửa đổi.
- Nghĩa vụ dự phòng có áp dụng cho các trường hợp quản lý yếu kém hay chỉ giới hạn trong các vụ hack.
- Cơ chế giám sát và chế tài thực thi cụ thể./.
