Sự dịch chuyển từ thương mại hàng hóa sang các dòng vốn tài chính đang từng bước định hình lại vị thế toàn cầu của Trung Quốc.
Nếu như nhãn “Made in China” từng thống trị lĩnh vực thương mại hàng hóa – điều khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều phen khó chịu – thì thị trường tài chính Trung Quốc trong thời gian dài lại gần như tách biệt với phần còn lại của thế giới.
Giờ đây, sau nhiều năm mở cửa thận trọng, một bước ngoặt quan trọng đã xuất hiện, được đánh giá có thể không kém phần sâu sắc so với cuộc cách mạng sản xuất từng làm thay đổi nền kinh tế nước này. Lần đầu tiên, dòng vốn vào – ra Trung Quốc nhằm tìm kiếm cơ hội đầu tư đã vượt giá trị hàng hóa và dịch vụ mà thương mại mang lại.
Cú bứt phá kỷ lục của thị trường chứng khoán nội địa chính là lực đẩy lớn cho xu hướng này, đưa tổng giá trị giao dịch tài khoản tài chính hai chiều lên mức lớn chưa từng có – 4.500 tỷ USD chỉ trong 7 tháng đầu năm. Không chỉ cổ phiếu, giao dịch trái phiếu ngắn hạn của các ngân hàng Trung Quốc và lượng mua vào trái phiếu chính phủ từ nhà đầu tư nước ngoài cũng góp phần tạo nên làn sóng mới này.
Tiệm cận mô hình các nền kinh tế phát triển
Diễn biến trên đưa Trung Quốc tiến gần hơn đến cấu trúc tài chính của các nền kinh tế lớn như Mỹ hay Nhật Bản – nơi dòng vốn đầu tư vượt thương mại ít nhất 10 lần. So sánh này cho thấy dư địa rất lớn để Bắc Kinh tiếp tục nới lỏng biên giới vốn, mở đường cho các doanh nghiệp Trung Quốc hiện diện tại các trung tâm tài chính toàn cầu, cổ phiếu Thượng Hải lọt vào danh mục của các quỹ hưu trí quốc tế, hay trái phiếu nhân dân tệ xuất hiện nhiều hơn trong kho dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương.
“Dòng vốn tài khoản vốn sẽ dần đóng vai trò chủ đạo như tại các nền kinh tế lớn khác”, ông Le Xia, Kinh tế trưởng khu vực châu Á của Banco Bilbao Vizcaya Argentaria SA (BBVA) tại Hồng Kông nhận định, đồng thời cho rằng nhà chức trách sẽ tiếp tục mở cửa theo hướng thận trọng và có kiểm soát.
Việc mở cửa cũng giúp gia tăng thanh khoản cho nhân dân tệ ở thị trường nước ngoài, qua đó hỗ trợ tham vọng lâu dài của Trung Quốc trong việc quốc tế hóa đồng tiền này.
Với người dân Trung Quốc – hiện đang nắm giữ tới 23.000 tỷ USD tiền tiết kiệm, tự do hóa tài khoản vốn mở ra nhiều lựa chọn đầu tư hơn trong bối cảnh trái phiếu kỳ hạn chuẩn có lợi suất chạm đáy, giá nhà giảm mạnh và thị trường chứng khoán tiềm ẩn nguy cơ bong bóng.
“Trung Quốc sẽ tiếp tục mở cửa, thúc đẩy dòng vốn tài khoản vốn, nâng tầm quốc tế cho nhân dân tệ và tạo thêm lựa chọn cho nhà đầu tư”, ông Ding Shuang, Kinh tế trưởng phụ trách Trung Quốc và Bắc Á tại Standard Chartered, đánh giá.
Dòng vốn tăng chưa từng có
Theo tính toán của Bloomberg, các khoản chuyển khoản dưới tài khoản tài chính (bao gồm chứng khoán và đầu tư trực tiếp) trong 7 tháng đầu năm cao hơn trung bình 17% mỗi tháng so với cùng kỳ năm ngoái. Nếu xu hướng này tiếp tục duy trì, lần đầu tiên trong lịch sử, dòng vốn đầu tư sẽ vượt qua thương mại hàng hóa và dịch vụ trong cả năm.
Động lực chính đến từ sự bùng nổ của giao dịch cổ phiếu và trái phiếu, cả trong nước lẫn quốc tế. Tính bình quân, từ đầu năm đến tháng 7, khối lượng giao dịch cao hơn gần 25% so với năm 2024 và gấp ba lần so với năm năm trước.
Trung Quốc từng siết chặt kiểm soát vốn sau cú sốc phá giá nhân dân tệ một thập kỷ trước – sự kiện khiến dòng vốn tháo chạy ồ ạt và buộc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) phải chi hơn 500 tỷ USD dự trữ ngoại hối để ổn định tâm lý thị trường. Kể từ đó, ổn định tỷ giá trở thành ưu tiên chính sách hàng đầu của quốc gia này.
Chính vì vậy, quá trình mở cửa tài khoản vốn được Bắc Kinh thực hiện từ tốn nhưng nhất quán. Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã xóa bỏ phần lớn rào cản đối với dòng vốn ngoại đầu tư vào trái phiếu nội địa, đồng thời tạo điều kiện để nhà đầu tư trong nước tiếp cận thị trường chứng khoán Hồng Kông.
Trung Quốc cũng đang tận dụng bối cảnh toàn cầu giảm phụ thuộc vào USD và chính quyền Mỹ đối mặt với các thách thức tài khóa và địa chính trị. Gần đây, nhà chức trách Trung Quốc đã nới lỏng kiểm soát vốn, mở rộng hệ thống thanh toán với Hồng Kông và cho phép một số nhà đầu tư nội địa rót thêm vốn ra nước ngoài.
Từ tháng 7, nhà đầu tư Trung Quốc đại lục đã tăng mạnh mua cổ phiếu tại Hồng Kông, giúp thị trường này bùng nổ. Đồng thời, lượng vốn rót vào cổ phiếu Thượng Hải cũng góp phần đẩy mạnh giao dịch tài khoản tài chính.
Dù vậy, rào cản vẫn hiện hữu. Bắc Kinh áp dụng hạn ngạch với hầu hết các kênh vốn ra nước ngoài, trong khi nhà đầu tư cá nhân chỉ được mua tối đa 50.000 USD ngoại tệ mỗi năm. Nhà đầu tư ngoại cũng tỏ ra thận trọng trước triển vọng kinh tế bất ổn và chênh lệch lãi suất lớn so với Mỹ.
“Thị trường vốn Trung Quốc chỉ có thể bứt phá khi có sự minh bạch và cởi mở”, ông George Magnus, nghiên cứu viên tại Trung tâm Trung Quốc thuộc Đại học Oxford và cựu Kinh tế trưởng của UBS, nhận định. Điều này đòi hỏi nới lỏng kiểm soát vốn, tạo môi trường thân thiện hơn với doanh nghiệp ngoại và thực hiện cải cách sâu rộng về chính sách tiền tệ.
Các chuyên gia kinh tế tại Goldman Sachs cũng cho rằng tiềm năng quốc tế hóa nhân dân tệ ngày càng lớn trong bối cảnh sức mạnh sản xuất của Trung Quốc gia tăng và địa chính trị toàn cầu biến động.
“Thách thức cốt lõi vẫn là cân bằng giữa mong muốn kiểm soát của nhà nước Trung Quốc với nhu cầu minh bạch và có thể dự đoán của nhà đầu tư quốc tế”, nhóm phân tích của Goldman nhận định./.
Nguồn tham khảo: Bloomberg
