Tại Hội thảo Tăng cường khả năng tiếp cận và hấp thụ vốn của khu vực doanh nghiệp do Ngân hàng Nhà nước tổ chức ngày 22/8, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cho biết, thị trường đang có rất nhiều khó khăn, không chỉ trong nước mà còn tác động từ nước ngoài. Điều quan trọng là chúng ta phải tìm ra điểm nghẽn để khơi thông cho tín dụng.
Theo Phó Thống đốc, thực tế câu chuyện doanh nghiệp kêu không vay được tiền còn ngân hàng kêu tìm mãi không ra người để cho vay là câu chuyện muôn thuở, diễn ra thường xuyên, kể cả khi khó khăn chưa xảy đến. Trong bối cảnh hiện nay thì câu chuyện đó trở nên cao trào hơn. Nền kinh tế đang chịu tác động cả trong và ngoài nước, sản xuất không được, tiêu thụ không được khiến cầu tín dụng suy giảm. “Điểm nghẽn đó có ngay lập tức khơi không được không? Trên thế giới các nước cũng đang khó, mình có khơi thông cho thế giới được không? Sức cầu tiêu dùng trong nước cũng thấp, sức mua sụt giảm thì làm thế nào để kích cầu cũng không đơn giản, kể cả đẩy mạnh chính sách tài khóa cũng không dễ dàng”, ông đặt vấn đề.
Giảm lãi suất cho vay nhưng hạn chế giảm lãi suất huy động
Đứng ở góc độ vĩ mô, ngành ngân hàng vẫn đang tiếp tục điều hành làm sao để đảm bảo mục tiêu lớn nhất là kiểm soát lạm phát, ổn định vĩ mô và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. “Nhiều năm qua chúng ta đã làm tốt các mục tiêu này, nhưng năm nay tăng trưởng có thể thấp, kiểm soát lạm phát vẫn phải thận trọng. Nếu lạm phát lên 2 con số thì mọi thứ sẽ đảo lộn, không chỉ sản xuất mà đời sống cũng sẽ đảo lộn chứ không chỉ là khó khăn. Kiểm soát lạm phát vẫn là ưu tiên cao hơn cả. Nếu cung tiền ồ ạt, chẳng hạn khiến lạm phát lên 8-9%, còn chưa đến 2 con số nhưng cũng đã có thể làm đảo lộn cả nền kinh tế. Vì vậy nhiệm vụ hết sức khó khăn”.
Bài toán khó thứ hai cho ngành ngân hàng là giảm lãi suất và đảm bảo chất lượng tín dụng, ổn định tỷ giá, giữ niềm tin thu hút vốn đầu tư. Giảm lãi suất là bức thiết nhưng giảm lãi suất quá sẽ dẫn đến mất tỷ giá. Mất tỷ giá cũng làm đảo lộn, ảnh hưởng tới niềm tin nhà đầu tư, quyền lợi của Chính phủ khi đi vay nợ nước ngoài, doanh nghiệp, người dân nảy sinh tâm lý găm giữ ngoại tệ khiến đồng tiền nội tệ mất giá mạnh hơn, cả xuất nhập khẩu cũng sẽ bị tác động mạnh. Do đó phải giữ tỷ giá, mà muốn giữ thì lãi suất phải hợp lý. “Nếu tỷ giá không ổn định, không có lòng tin thì còn ai bỏ tiền đầu tư vào Việt Nam. Người ta có thể sẽ rút vốn về nước, họ tính toán lợi ích ngay”.
Thứ ba là giảm lãi suất cho vay nhưng phải hạn chế giảm lãi suất huy động cũng là vấn đề khó. Theo Phó Thống đốc, bình thường lãi suất cho vay và huy động chênh 3% là đủ cho ngân hàng cân chi phí, đảm bảo an toàn tài chính. Nếu hạ lãi suất huy động quá thì người gửi tiền sẽ kêu thiệt thòi. Giả sử lạm phát 3-4% thì lãi suất huy động ít cũng phải 5-6% thì người gửi tiền mới có lãi suất thực dương 2-3%. Do đó, giảm lãi suất huy động đến một mức độ phù hợp cũng là điều rất khó mà NHNN cũng đang tính toán xử lý.
Thứ tư, hiện nay thúc đẩy tín dụng là điều bức thiết, nhưng cũng phải đảm bảo chất lượng, không để nợ xấu tăng, đảm bảo an toàn hệ thống. “Vì thế nên giữa 2 dòng nước ngược chiều nhau, phải tìm được điểm cân bằng. Nếu vì sợ nợ xấu mà tín dụng đứng im thì cũng không được, mà thả phanh tín dụng cũng không ổn vì vấn đề không chỉ nợ xấu mà còn là an toàn tài chính quốc gia. Đã có quá nhiều bài học, thậm chí có những bài học đau đớn như SCB, hay 3 ngân hàng 0 đồng dù được cơ cấu nhưng đến nay vẫn đang trong giai đoạn đầu”.
Bài toán khó thứ 5, là bài toán mà theo ông Đào Minh Tú là khó khăn kéo dài chưa biết bao giờ giải quyết được, đó là ngân hàng đang phải gánh cung ứng vốn cho nền kinh tế, cả ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. Vừa qua chúng ta bắt đầu phát triển thị trường trái phiếu, chứng khoán để giải quyết bài toán vốn trung dài hạn. Nhưng sau đó thị trường trái phiếu co lại và hiện nay lại phải tìm cách khơi thông.
Hạ lãi suất điều hành không còn tác động mạnh đến thị trường
Theo vị lãnh đạo NHNN, trước mắt chúng ta xác định cần mở rộng gia tăng tín dụng cho nền kinh tế. Có những việc đã làm, nhưng bây giờ sẽ phải làm với cường độ cao hơn. Trong câu chuyện hạ lãi suất, NHNN sẽ cân nhắc câu chuyện hạ lãi suất điều hành, vì thực tế lãi suất điều hành không còn tác động mạnh đến thị trường, đến các ngân hàng thương mại vì hiện nay các ngân hàng đang thừa thanh khoản, không vay NHNN. Vì vậy, câu chuyện lúc này là các ngân hàng thương mại phải tiết giảm chi phí, hạ lãi suất cho vay. Vừa qua NHNN đã có cả chỉ đạo, vận động, yêu cầu các NHTM thực hiện. “Dĩ nhiên các ngân hàng được tự chủ lãi suất theo cơ chế thị trường. Nhưng dù không bị pháp luật hạn chế về lãi suất trần, các NHTM cũng cần có đạo đức kinh doanh, có trách nhiệm với cộng đồng, xã hội”.
Bên cạnh việc hạ lãi suất, NHNN cũng yêu cầu các NHTM phải cắt giảm các loại phí, cắt giảm thủ tục, tăng khả năng tiếp cận tín dụng cho doanh nghiệp. Phó Thống đốc cho biết, dự kiến cuối tuần này hoặc đầu tuần sau NHNN sẽ tổ chức hội nghị chuyên đề về lãi suất và phí theo từng nhóm ngân hàng.
“Các NHTM phải chia sẻ thực chất. Hôm qua tôi có nhắn tin với chủ tịch của 2 ngân hàng TMCP lớn. Tôi nói nghe các ông nói trên tivi nhưng khi doanh nghiệp phản ánh cho vay lãi suất từng này. Người ta cứ nói mãi rằng “muốn vay lãi suất thấp thì lên tivi mà vay”. Sau đó, hai vị chủ tịch ngân hàng cũng hứa sẽ rà soát lại”, Phó Thống đốc thuật lại.
Tuy nhiên, lãnh đạo NHNN cũng bày tỏ thông cảm với các ngân hàng vì họ cũng là doanh nghiệp, có nhiều cái khó. Nếu là tiền của họ thì có thể họ sẵn sàng cho, nhưng tiền ngân hàng là tiền huy động từ người dân, không thể cho vay thoải mái dẫn đến mất thanh khoản.
Ông Tú cho biết, thời gian tới, chính sách tiền tệ của NHNN sẽ tiếp tục được điều hành linh hoạt, phù hợp với Việt Nam. Ông nhấn mạnh về sự phù hợp: “Nếu theo thông lệ quốc tế hay theo lý thuyết, chắc không ai điều hành như chúng tôi vừa qua, lãi suất cả thế giới lên còn Việt Nam giảm. Ngay cả Trung Quốc cũng giảm lãi suất sau Việt Nam. Đồng tiền của chúng ta nếu điều hành như các nước thì có lẽ đã không giữ được tỷ giá. Việt Nam ngoài điều hành chính sách thì còn yếu tố rất quan trọng là lòng tin, kỳ vọng của thị trường, điều này đã góp phần giúp giữ được tỷ giá thời gian qua”.
