Khi trí tuệ nhân tạo bước vào giai đoạn mở rộng hạ tầng quy mô lớn, một nghịch lý ngày càng rõ nét: Công nghệ được dẫn dắt bởi Mỹ, nhưng năng lượng để nuôi AI lại phụ thuộc ngày càng nhiều vào Trung Quốc.
Và thị trường chứng khoán đã nhanh chóng phản ánh điều đó.
Trong năm nay, cổ phiếu của các doanh nghiệp Trung Quốc sản xuất pin, máy biến áp, hệ thống lưu trữ năng lượng – những mắt xích sống còn cho các trung tâm dữ liệu AI – đã tăng vọt, khi các “data center” toàn cầu chạy đua tìm nguồn điện thay thế cho các lưới điện truyền thống đang quá tải.
Cổ phiếu ngành năng lượng Trung Quốc bứt phá (Đồ họa: Financial Times)
Lợi nhuận của những cái tên đầu ngành như CATL (nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới) hay Sungrow (nhà cung cấp hệ thống lưu trữ năng lượng tích hợp lớn thứ hai toàn cầu, chỉ sau Tesla) đã tăng mạnh nhờ nhu cầu trong nước lẫn quốc tế.
Cả hai công ty Trung Quốc đều không công bố doanh số bán hàng tại Mỹ. Tuy nhiên, số liệu chính thức cho thấy Trung Quốc chiếm phần lớn lượng pin và hệ thống lưu trữ năng lượng mà Mỹ nhập khẩu.
“Trung Quốc không chỉ cung cấp năng lượng nội địa, thực tế họ đang là nhà xuất khẩu cho Mỹ, châu Âu và phần còn lại của thế giới”, bà Matty Zhao, đồng trưởng bộ phận chiến lược cổ phiếu Trung Quốc tại BofA Global Research, nhận định.
Đối với các hệ thống lưu trữ năng lượng – bao gồm pin, bộ chuyển đổi dòng điện một chiều sang xoay chiều và các thiết bị liên quan – BofA ước tính biên lợi nhuận từ xuất khẩu cao gấp ba đến năm lần so với bán trong nước.
Với máy biến áp, thiết bị thiết yếu trong các trung tâm dữ liệu để đảm bảo từng bộ phận nhận được mức điện áp phù hợp, biên lợi nhuận gộp tại thị trường nội địa chỉ đạt 10–20%, trong khi xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu có thể đạt 40–50%.
“Họ sẵn sàng tiếp tục xuất khẩu và chấp nhận gánh thuế”, bà Zhao nói.
Mỹ chưa thể “tách rời” Trung Quốc
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), đến năm 2030, các trung tâm dữ liệu toàn cầu sẽ tiêu thụ 945 terawatt giờ điện mỗi năm – tương đương hơn 20% tổng lượng điện hiện Mỹ đang sản xuất. Con số này đã tăng gấp đôi so với năm ngoái.
Các doanh nghiệp xây dựng trung tâm dữ liệu đang ngày càng chuyển sang sử dụng các cụm pin quy mô lớn và microgrid – những hệ thống lưới điện độc lập, vận hành tách rời khỏi lưới điện thông thường.
Bộ Năng lượng Mỹ cho biết microgrid đang tăng trưởng nhanh và trong tương lai sẽ chiếm “phần lớn đáng kể” trong tổng nguồn năng lượng phân tán của Mỹ.
Mỹ tăng nhập khẩu pin từ Trung Quốc (Đồ họa: Financial Times)
Bất chấp các cảnh báo về an ninh chuỗi cung ứng, sự phụ thuộc của Mỹ vào pin Trung Quốc đang gia tăng:
🔹Trong 9 tháng đầu năm nay, 60% pin lithium-ion nhập khẩu vào Mỹ đến từ Trung Quốc, tăng mạnh so với 43% năm 2020, theo số liệu của Cục Điều tra Dân số Mỹ.
🔹Tổng giá trị nhập khẩu pin lithium-ion đạt 15 tỷ USD trong giai đoạn trên, cao gấp hơn 3 lần so với cả năm 2020.
Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ (CFR) cảnh báo trong một báo cáo tháng 10 rằng: "Rủi ro lớn nhất của Mỹ trong cuộc đua AI với Trung Quốc nằm ở chuỗi cung ứng, chứ không phải thuật toán."
“Trung Quốc và Mỹ về cơ bản vẫn chưa tách rời,” ông Raymond Yeung, kinh tế trưởng khu vực Đại Trung Hoa của Ngân hàng ANZ, cho biết. “Hai nền kinh tế này giống như một thể thống nhất, nhưng thuộc hai khu vực pháp lý khác nhau”.
Lợi thế của Trung Quốc
Một lợi thế then chốt của Trung Quốc là pin lithium iron phosphate (LFP) – loại pin an toàn hơn, tuổi thọ cao hơn và đặc biệt phù hợp với lưu trữ năng lượng cho "data center". Các doanh nghiệp như CATL đang dẫn đầu toàn cầu, trong khi gần như không có nhà cung cấp thay thế.
Ngoài ra, Trung Quốc còn có lợi thế ở giá cả và tốc độ giao hàng. Mua máy biến áp từ Hàn Quốc có thể phải chờ 2–3 năm, trong khi doanh nghiệp Trung Quốc có thể giao hàng nhanh hơn rất nhiều.
Pin và thiết bị điện chỉ là phần nổi. Trên thực tế, chuỗi cung ứng AI của Mỹ còn phụ thuộc vào Trung Quốc sâu hơn nhiều.
Các công ty vận hành trung tâm dữ liệu tại Mỹ hiện đang sử dụng bộ thu phát quang học – thiết bị chuyển đổi tín hiệu điện sang tín hiệu ánh sáng và ngược lại – do các doanh nghiệp Trung Quốc như Zhongji Innolight sản xuất, cũng như bảng mạch in (PCB) được sản xuất tại Trung Quốc.
Tuy nhiên, các xu hướng hiện nay có thể không kéo dài. Trong năm tới, chính quyền ông Trump dự kiến sẽ nâng thuế đối với pin Trung Quốc từ 30,9% lên 48,4%, đồng thời siết chặt điều kiện để các thiết bị có tỷ lệ linh kiện Trung Quốc cao khó tiếp cận các khoản tín dụng thuế liên bang.
Trong một báo cáo gần đây, HSBC cho biết việc “lắp đặt sớm” (frontloading) tại Mỹ đang tăng tốc, khi các doanh nghiệp đẩy nhanh triển khai hệ thống lưu trữ năng lượng trước khi quy định mới có hiệu lực./.
Nguồn tham khảo: Financial Times
