Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Donald Trump từng tới thăm một nhà máy ở Texas và tự hào tuyên bố hoạt động sản xuất của iPhone đã quay lại Mỹ. Thế nhưng, tại nhà máy này, Apple đã phải cho điều gấp kỹ sư từ Trung Quốc để khắc phục hàng loạt sự cố sản xuất.
Đó là câu chuyện được kể lại trong cuốn "Apple in China" - do nhà báo kỳ cựu Patrick McGee thuộc tờ Financial Times chắp bút - phơi bày mối quan hệ phức tạp và sâu sắc giữa Apple và đối trọng lớn nhất của Mỹ - Trung Quốc.
Cuốn sách cho biết, các đoàn kỹ sư từ California được cử sang Thâm Quyến - để huấn luyện công nhân địa phương, chia sẻ bí quyết sản xuất, từng chi tiết nhỏ. Từ đó, tạo nên trục liên kết giữa "ông lớn" công nghệ của Thung lũng Silicon và "công xưởng của thế giới".
Việc Apple chuyển giao công nghệ tại Trung Quốc từ những thập kỷ trước đang biến hãng trở thành ‘cổ đông lớn nhất’ trong Chiến lược công nghiệp quốc gia “Made in China 2025” (MIC 2025).
“Apple giống như Prometheus, tình nguyện mang ‘ngọn lửa công nghệ’ trao tận tay Trung Quốc”, McGee viết.
Lập luận chính của cuốn sách - rằng Apple đã góp phần tạo nên một Trung Quốc hùng mạnh về mặt công nghệ, khiến độc giả đặt ra câu hỏi:
Tại sao không phải nước Mỹ?
Thay vì đầu tư tương tự tại quê nhà, Apple lại dồn toàn lực vào Trung Quốc. Và giờ đây, khi Trump nhiều lần dọa đánh thuế nếu hãng không 'hồi hương' iPhone về Mỹ trong nhiệm kỳ 2, câu hỏi trên trở nên cấp thiết.
Nhưng sự thật phũ phàng là: Trump có nói bao nhiêu cũng không thể tái tạo hệ sinh thái mà Trung Quốc và các nhà cung ứng như Foxconn đã mất hàng thập kỷ để xây dựng.
Khi bắt đầu, Trung Quốc là nơi "lương thấp, phúc lợi thấp, nhân quyền thấp", dễ kiểm soát truyền thông và đàn áp đình công. Đây là thứ mà Mỹ không thể (và không nên) sao chép.
*Apple hiện đã lên tiếng bác bỏ các thông tin trong sách, cho rằng chúng sai sự thật và thiếu chính xác.
Nhưng nếu có bài học nào dành cho Trump – hoặc người tiêu dùng Mỹ – thì đó là: Các công việc trong ngành sản xuất điện tử đi kèm với cái giá rất đắt cho người lao động.
Khó mà hình dung đây là loại công việc mà cử tri ủng hộ của ông đang mong muốn – nhất là khi tự động hóa đang dần thay thế con người.
Trung Quốc trở thành mối đe dọa mới của Apple (Nguồn: Bloomberg)
Trung Quốc giờ đây không còn là nơi sản xuất chi phí thấp như trước nữa. Tim Cook – CEO Apple – từng thừa nhận rằng hãng không chọn Trung Quốc vì giá nhân công, mà vì đội ngũ lao động có tay nghề cao.
McGee cho rằng chính quá trình nâng cao tay nghề đó hiện đang được tận dụng để thúc đẩy đổi mới tại các tập đoàn công nghệ nội địa như Huawei.
Chúng ta đều biết về mối quan hệ huyền thoại giữa Steve Jobs và nhà thiết kế Jony Ive, bộ đôi đã tạo ra những sản phẩm độc đáo. Nhưng chính mối quan hệ giữa Tim Cook và "chú Terry" - mới làm nên cuộc cách mạng: giúp iPhone trở thành thiết bị phổ biến trong tay hàng tỷ người dùng.
"Chú Terry” ở đây chính là Terry Gou, nhà sáng lập Foxconn – một thiên tài sản xuất ám ảnh với việc cắt giảm chi phí, đến mức từng pha loãng xà phòng rửa tay trong nhà máy để tiết kiệm. Một nguồn tin trong sách mô tả ông là người “kiếm từng đồng xu lẻ để thành tỷ phú”.
Nhưng CEO Foxconn hiểu rằng cái ông nhận được từ Apple không chỉ là lợi nhuận: đó là kiến thức mà ông và đội ngũ của mình học được từ các kỹ sư đến từ California trong quá trình xây dựng và vận hành nhà máy. Kiến thức này vô giá, đến mức chấp nhận lỗ để nhận đơn hàng từ Apple cũng là điều đáng làm.
Cuối cùng, hệ sinh thái sản xuất công nghệ cao được xây dựng tại Trung Quốc đã trải qua nhiều thập kỷ – không chỉ bao gồm các nhà máy, mà còn cả các nhà cung ứng cấp hai, cấp ba lân cận, cùng một đội ngũ kỹ sư lành nghề hùng hậu.
Trump sẽ không thể tái tạo điều đó chỉ trong nhiệm kỳ bốn năm. Mỹ có thể bắt đầu bằng việc đầu tư vào giáo dục nghề và kỹ thuật, nhưng các nhà hoạch định chính sách cần hiểu rằng: để bắt kịp lúc này, cần một chiến lược lâu dài và kiên trì.
Dù Apple đang nhích dần về phía Ấn Độ và Việt Nam, nhưng theo McGee, hãng này sẽ không thể rời Trung Quốc trong tương lai gần. Việc tháo gỡ quan hệ sản xuất với Bắc Kinh quá nhanh sẽ gây phản ứng từ chính quyền Trung Quốc. Nhưng nếu quá chậm, Apple lại bị kẹt sâu hơn./.
Nguồn tham khảo: Bloomberg
