Thông tư 102: Siết chuẩn an toàn tài chính, không “bóp” cho vay margin

Thông tư số 102/2025/TT-BTC do Bộ Tài chính ban hành ngày 29/10/2025, sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 91/2020/TT-BTC về chỉ tiêu an toàn tài chính, sẽ có hiệu lực từ ngày 15/12/2025. Đây được xem là bước đi tiếp theo nhằm hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường quản trị rủi ro và nâng cao tính bền vững cho thị trường chứng khoán.

Tuy nhiên, ngay sau khi được công bố, Thông tư 102 đã dấy lên một số lo ngại, đặc biệt liên quan đến con số 180% mà nhiều nhà đầu tư hiểu nhầm là quy định mới siết tỷ lệ cho vay margin/vốn chủ sở hữu, giảm từ 200% xuống 180%.

Top công ty chứng khoán có dư nợ cho vay lớn nhất thị trường tính đến 30/9/2025

Trả lời vấn đề này, ông Nguyễn Thế Minh – Giám đốc Khối Nghiên cứu và Phát triển khách hàng cá nhân, CTCP Chứng khoán Yuanta Việt Nam – khẳng định: “Quy định dư nợ cho vay margin vẫn giữ nguyên ở mức tối đa 2 lần vốn chủ sở hữu. Trong khi đó, tỷ lệ 180% trong Thông tư 102 là tỷ lệ vốn khả dụng/tổng vốn rủi ro – một chỉ tiêu hoàn toàn khác, và đã được giữ nguyên từ Thông tư 91 cũ”.

Tương tự, ông Khúc Ngọc Tuyên – Trưởng phòng kinh doanh Chứng khoán SSI – nhấn mạnh “180% là tỷ lệ vốn khả dụng (Capital Adequacy Ratio – CAR), không liên quan tới margin. Đây là chỉ số đo sức khỏe tài chính nội tại của công ty chứng khoán, được tính bằng vốn tự có chia cho tổng rủi ro gánh chịu.”

Theo ông Tuyên, Thông tư 102 cũng không có nội dung nào điều chỉnh tỷ lệ ký quỹ của nhà đầu tư – vấn đề vốn thuộc phạm vi điều chỉnh của Quyết định 87 do UBCKNN ban hành.

Điểm nổi bật của Thông tư 102 là siết mạnh hơn các hoạt động rủi ro cao trong công ty chứng khoán, đặc biệt là mảng tự doanh.

Tại Điều 6 – khoản sửa đổi bổ sung Điều 9 – quy định rằng nếu công ty chứng khoán đầu tư một khoản có quy mô lớn so với vốn chủ sở hữu, khoản đầu tư đó sẽ bị cộng thêm hệ số rủi ro tương ứng: +10% nếu khoản đầu tư chiếm từ 10-15% VCSH; +20% nếu chiếm 15-25%; +30% nếu trên 25%.

Bên cạnh đó, lần đầu tiên, Thông tư 102 bổ sung hệ số rủi ro thị trường đối với trái phiếu doanh nghiệp có xếp hạng tín nhiệm. Theo đó, nếu trái phiếu hoặc tổ chức phát hành bị xếp hạng dưới mức BBB hoặc không có thông tin xếp hạng, hệ số rủi ro sẽ cộng thêm 10%.

Với hoạt động đầu tư ngoài ngành, hệ số rủi ro cũng được áp mức rất cao. Cụ thể, rủi ro từ hợp đồng đặt cọc mua bất động sản được tính bằng 150% giá trị đặt cọc. Các khoản phải thu, cho vay bên ngoài (không thuộc nghiệp vụ môi giới hoặc lưu ký) cũng bị áp rủi ro 150% giá trị.

“Thông tư 102 có thể ví như việc đưa công ty chứng khoán áp dụng một phần tiêu chuẩn Basel II – với mục tiêu tăng cường an toàn cho bộ đệm vốn”, ông Nguyễn Thế Minh nhận định, đồng thời lưu ý những công ty chứng khoán nhỏ, vốn mỏng, nắm giữ nhiều tài sản rủi ro – đặc biệt là trái phiếu “3 không” – sẽ chịu ảnh hưởng đáng kể do các hệ số rủi ro gia tăng.

Cùng quan điểm, ông Khúc Ngọc Tuyên đánh giá Thông tư 102 sẽ phân hóa rõ các công ty chứng khoán. Nhóm công ty lớn, quản trị rủi ro tốt, có “bộ đệm vốn” dày sẽ không bị ảnh hưởng. Trong khi đó, các công ty vốn nhỏ, danh mục đầu tư tập trung vào cổ phiếu, trái phiếu rủi ro hoặc nhiều khoản phải thu sẽ phải cơ cấu lại để tuân thủ chuẩn mới./.