Thí điểm cơ chế đặc thù phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP.HCM

Chính phủ vừa ban hành kế hoạch triển khai Nghị quyết số 188/2025/QH15 ngày 19/02/2025 của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh.

Kế hoạch có hiệu lực từ ngày 9/10/2025, nhằm thể chế hóa Nghị quyết 188/2025/QH15 của Quốc hội, xác định rõ nhiệm vụ và trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương trong quá trình chuẩn bị, đầu tư và phát triển hệ thống đường sắt đô thị gắn với mô hình TOD, công nghiệp và đào tạo nhân lực đường sắt.

Mục tiêu là bảo đảm triển khai đúng quy định pháp luật, đúng tiến độ, chất lượng, sử dụng vốn tiết kiệm, minh bạch và hiệu quả, phòng chống tham nhũng, lãng phí.

Theo kế hoạch, các bộ, ngành và địa phương được giao xác định rõ nhiệm vụ, lộ trình, nguồn lực và trách nhiệm trong từng giai đoạn chuẩn bị, đầu tư và vận hành hệ thống đường sắt đô thị. 

Các cơ chế, chính sách cụ thể sẽ được cụ thể hóa bằng văn bản quy phạm pháp luật, tạo hành lang pháp lý đầy đủ để huy động và sử dụng nguồn lực, phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Bộ Xây dựng được giao chủ trì soạn thảo Nghị định quy định về nội dung, yêu cầu khảo sát và lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) thay thế cho thiết kế cơ sở trong báo cáo nghiên cứu khả thi. Cơ chế này nhằm rút ngắn thủ tục hành chính, tăng tính chủ động trong triển khai các dự án hạ tầng có quy mô lớn và yêu cầu kỹ thuật cao.

Bên cạnh đó, các bộ, ngành được giao ban hành hướng dẫn về phát triển khoa học – công nghệ, đào tạo nhân lực đường sắt và tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp trong nước tham gia cung ứng dịch vụ, thiết bị, sản phẩm công nghiệp đường sắt. Những nội dung trên được xây dựng đồng bộ với kế hoạch triển khai tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam theo Nghị quyết 106/NQ-CP, nhằm thống nhất định hướng phát triển ngành đường sắt quốc gia.

Tại cấp địa phương, Hà Nội và TP.HCM được giao ban hành nghị quyết riêng về phát triển đô thị theo mô hình TOD (Transit Oriented Development), gắn phát triển đô thị với hệ thống giao thông công cộng. Hai thành phố được phép điều chỉnh quy hoạch vùng phụ cận ga, đề-pô, tổ chức đấu giá quỹ đất quanh tuyến metro để tạo nguồn vốn đầu tư hạ tầng, giảm gánh nặng ngân sách.

Bên cạnh đó, HĐND hai thành phố quy định cụ thể cơ chế thu, quản lý và sử dụng các khoản thu phục vụ phát triển hạ tầng giao thông công cộng kết nối. Việc thực hiện phải bảo đảm công khai, minh bạch, tránh trục lợi chính sách.

Hà Nội và TP.HCM cũng có trách nhiệm rà soát, điều chỉnh quy hoạch vùng phụ cận ga, đề-pô; lập và phê duyệt dự án khai thác quỹ đất theo mô hình TOD; bố trí vốn địa phương cho bồi thường, tái định cư, tạo quỹ đất đấu giá phát triển đô thị.

Ngoài ra, Chính phủ giao các bộ, ngành và chính quyền địa phương triển khai đồng bộ các đề án phát triển công nghiệp và nguồn nhân lực đường sắt theo Nghị quyết 127/NQ-CP. Mục tiêu là hình thành đội ngũ kỹ sư, chuyên gia, công nhân kỹ thuật trình độ cao, làm nền tảng cho quá trình tự chủ công nghệ trong nước và vận hành bền vững hệ thống đường sắt đô thị.