Reciprocal tariff là gì? Mục tiêu của ông Trump khi áp thuế ‘có đi có lại’? Việt Nam có thể bị đánh thuế không?

Ông Trump chẳng hề nói suông khi doạ áp thuế thương mại với Mexico, Canada và Trung Quốc.

Trong một động thái leo thang thương chiến, từ 0h ngày 4/3 (giờ Mỹ), toàn bộ hàng hoá Mexico và Canada vào Mỹ chịu mức thuế nhập khẩu mới. Bên cạnh đó, toàn bộ hàng Trung Quốc sẽ chịu thêm 10% thuế, nâng tổng mức thuế bổ sung lên 20%. 

Reciprocal tariff (thuế đối ứng) là gì?

Reciprocal Tariff hay thuế đối ứng là loại thuế hoặc các rào cản phi thuế quan mà một quốc gia áp dụng đối với quốc gia khác, ‘có đi có lại’, nhằm đạt được sự cân bằng trong cán cân thương mại. 

Nếu một quốc gia tăng thuế đối với hàng hóa từ một quốc gia khác, quốc gia bị ảnh hưởng có thể đáp trả bằng cách áp dụng thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ quốc gia đầu tiên. Phản ứng này nhằm bảo vệ doanh nghiệp trong nước, duy trì công ăn việc làm và khắc phục mất cân đối thương mại.

Hay, theo Tổng thống Mỹ Donald Trump, thuế quan đối ứng là “nếu họ đánh thuế chúng ta, chúng ta sẽ đánh thuế họ cùng mức như vậy”. Còn theo Bộ trượng Bộ thương mại Howard Lutnick, thuế quan đối ứng là “các bạn đối xử với chúng tôi thế nào, tôi sẽ đáp trả bạn như thế”.

Trước thời Trump, một ví dụ nổi bật về thuế quan đối ứng là Đạo luật Thuế Quan Smoot-Hawley ở Mỹ năm 1930. Đạo luật này đã tăng thuế quan đối với nhiều hàng hóa nhập khẩu, khiến các quốc gia khác trả đũa Mỹ bằng các mức thuế quan của riêng họ. Cuộc chiến thuế quan được cho là đã làm cuộc Đại suy thoái ở Mỹ trở nên trầm trọng hơn.

Bối cảnh hiện nay

Nêu cao khẩu hiệu “Make America Great Again” (MAGA), ông Donald Trump - khi bước lên vũ đài chính trị - thường sử dụng thuế quan như công cụ đàm phán với các quốc gia khác. Mục đích nhằm giảm thâm hụt thương mại - mà theo ông Trump là đã trở nên trầm trọng - của nước Mỹ. 

Để hiểu hơn về quan điểm của ông Trump, bạn có thể tham khảo thêm tại thông cáo về thương mại và thuế quan đối ứng (Reciprocal trade and tariffs), đăng hôm 13/2, trên website chính danh của Nhà Trắng: 

“Mỹ là một trong những nền kinh tế ‘mở’ nhất và mức thuế quan trung bình thấp nhất thế giới. Mỹ áp dụng ít rào cản thương mại hơn so với các nền kinh tế lớn khác, bao gồm cả những quốc gia có hệ thống chính trị và kinh tế tương tự. 

Trong nhiều năm, Mỹ đã bị các đối tác thương mại đối xử không công bằng, dù là bạn hay thù. Sự thiếu đối ứng này là một trong những nguyên nhân dẫn đến thâm hụt thương mại hàng hóa hàng năm lớn và dai dẳng của quốc gia - các thị trường ‘đóng’ ở nước ngoài làm giảm xuất khẩu của Mỹ, còn thị trường ‘mở’ trong nước dẫn đến việc nhập khẩu đáng kể”.

Hiện nay, mức thuế quan nhập khẩu trung bình (weighted average import tariff) của Mỹ là 2% đối với hàng hóa công nghiệp, theo Cơ quan Đại diện Thương mại Mỹ (USTR). Hàng hoá công nghiệp mà Mỹ nhập khẩu gồm: ô tô, quần áo, dầu mỏ và nhiều loại mặt hàng khác. Một nửa trong số đó được miễn thuế, theo USTR. 

Đánh thuế ‘có đi có lại’, ông Trump muốn gì? 

Thứ nhất, ông Trump muốn tìm lại ‘công bằng’ cho hàng hoá của Mỹ, đúng như lời hứa lúc tranh cử.

“Công nhân và các ngành công nghiệp của chúng ta gánh chịu hậu quả của các hành vi không công bằng và việc tiếp cận hạn chế với các thị trường nước ngoài”, một quan chức Nhà Trắng từng nói với CNN. Vị này cũng nhấn mạnh rằng nhiều quốc gia áp dụng mức thuế quan cao hơn nhiều đối với hàng xuất khẩu của Mỹ và tình hình này là “không thể chấp nhận được”. 

Thứ hai, thuế quan cũng là cách để ông Trump tăng nguồn thu cho chính phủ Mỹ, trong bối cảnh nợ công liên tiếp lập đỉnh mới. Tuy nhiên, một số nhà kinh tế cho rằng gánh nặng thuế quan sau cùng sẽ đè nặng lên vai người tiêu dùng Mỹ.

Mối lo ngại lớn đến mức ông Trump phải lên tiếng trấn an: “Giá cả có thể tăng đôi chút trong ngắn hạn, nhưng sẽ giảm sau đó. Vì vậy, người Mỹ nên chuẩn bị cho một chút đau đớn trong ngắn hạn”.

Các nhà sản xuất sẽ cố gắng “đẩy” chi phí nhập khẩu nguyên liệu đầu vào cho các nhà bán lẻ. Sau đó, các nhà bán lẻ sẽ tăng giá bán cho người tiêu dùng. Điều này đã khiến một số người ủng hộ Trump cảm thấy bất ngờ và tức giận, bao gồm ban biên tập của Wall Street Journal, khi họ hỏi một cách mỉa mai: “Tổng thống Trump có hiểu về tiền bạc không?” 

Thứ ba, ông Trump có thể sử dụng thuế quan như công cụ đàm phán. Ý tưởng của chiến lược này phải kể đến bản kế hoạch có tên Plaza Accord 2.0, vốn được lấy cảm hứng từ bản báo cáo của ông Stephen Miran - một nhà kịnh tế học được cho là có mối quan hệ gần gũi với Scott Bessent - Bộ trưởng Tài chính Mỹ đương nhiệm. 

Theo đó, thuế quan sẽ là một trong 3 công cụ ép các đối tác thương mại của Mỹ tham gia vào cái gọi là “Hiệp ước Plaza 2.0”, bên cạnh việc rút “ô bảo vệ an ninh”, đnh thuế thu nhập từ lãi suất trái phiếu kho bạc Mỹ do các ngân hàng trung ương của các quốc gia không tham gia hiệp ước đang nắm giữ (ví dụ: Trung Quốc).