Tổng thống Mỹ muốn hồi sinh mô hình tài khóa thế kỷ 20, khi chính phủ nước này sống bằng thuế quan thay vì thuế thu nhập. Tham vọng ấy được thể hiện qua đề xuất lập “External Revenue Service” - Cơ quan Thu thuế Ngoại quốc.
Ông Trump nhiều lần nhấn mạnh rằng nếu áp thuế đủ mạnh lên hàng hóa nhập khẩu, Mỹ có thể dẹp bỏ thuế thu nhập cho những người kiếm dưới 200.000 USD/năm.
Tổng thống Trump nhiều lần bày tỏ tham vọng cắt giảm thuế thu nhập cá nhân cho người dân Mỹ (Ảnh: The New York Times)
Theo Tax Foundation, trong trường hợp Mỹ miễn thuế cho người có thu nhập dưới 200.000 USD, ngân sách sẽ hụt khoảng 737 tỷ USD vào năm 2025, gấp 2–3 lần mức thu thuế quan khả thi.
Chỉ riêng thuế thu nhập cá nhân đã mang về cho chính phủ 2.400 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến mức thu sẽ đạt 4.400 tỷ trong thập kỷ tới.
Thực tế là vào đầu thế kỷ 20, thuế quan có thể đủ ‘nuôi sống’ chính phủ Mỹ vì mức chi tiêu thời điểm đó chỉ chiếm khoảng 2% GDP - chủ yếu dành cho quốc phòng và cơ sở hạ tầng.
Hiện nay, mức chi đã cao hơn 10 lần. Việc lấy thuế áp lên hàng nhập khẩu làm nguồn thu chính không chỉ là bước đi thiếu ổn định mà còn khiến Mỹ phụ thuộc nhiều hơn vào sản xuất của nước ngoài – đặc biệt là Trung Quốc, theo các chuyên gia kinh tế.
Một nghiên cứu năm 2020 của Cục Dự trữ Liên bang New York cho thấy gần như toàn bộ thuế quan trong nhiệm kỳ đầu của Trump đều do người Mỹ gánh chịu – thông qua việc lợi nhuận doanh nghiệp bị thu hẹp và giá hàng hóa tăng cao.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra chính sách về thuế quan tại Vườn Hồng, Nhà Trắng (Ảnh: Reuters)
Dù vậy, không thể phủ nhận rằng thuế quan vẫn tạo ra khoản thu đáng kể. Năm ngoái, chính phủ liên bang thu được 100 tỷ USD từ thuế nhập khẩu – chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng thu 4.900 tỷ USD. Nhưng năm nay, con số này đang tăng mạnh. Tính đến 13/5, thuế quan đã mang về 47 tỷ USD – nhiều hơn 15 tỷ so với cùng kỳ năm ngoái.
Tuy nhiên, vẫn khó xác định liệu mức tăng này là do chính sách mới của Trump hay do doanh nghiệp tranh thủ nhập hàng trước khi thuế tăng.
Dù vậy, Peter Navarro - cố vấn thương mại thuộc nội các Trump - ước tính thuế quan có thể mang lại tới 600 tỷ USD mỗi năm. Cách tính của ông rất đơn giản: Lấy tổng giá trị hàng nhập khẩu năm ngoái là 3.300 tỷ USD và áp thuế suất trung bình 20%.
Tuy nhiên, các chuyên gia phản bác rằng phép tính này bỏ qua các quy luật cơ bản của kinh tế: Khi thuế tăng, người tiêu dùng sẽ giảm mua hàng ngoại, khiến nguồn thu giảm theo.
Ngoài ra, thuế quan cũng khiến người tiêu dùng và doanh nghiệp nghèo đi, làm giảm thu thuế thu nhập và thuế lương, có thể triệt tiêu tới 25% nguồn thu bổ sung.
Dự báo của Navarro đơn giản là dựa trên một thế giới giả tưởng - nơi không ai phản ứng gì với việc giá tăng vọt.
Các ước tính độc lập cho kết quả thấp hơn nhiều. Mô hình dự báo của ngân sách Penn Wharton (ĐH Pennsylvania) cho rằng mức thuế quan toàn diện sẽ mang về khoảng 290 tỷ USD/năm trong 10 năm tới. Trung tâm nghiên cứu Budget Lab (ĐH Yale) đưa ra con số thấp hơn: 180 tỷ USD/năm, còn Tax Foundation chỉ ước khoảng 140 tỷ USD.
Tóm lại, giấc mộng xóa thuế thu nhập của Trump khó thành hiện thực.
Theo lý thuyết, nếu chỉ muốn miễn thuế cho nhóm thu nhập dưới 80.000 USD (chiếm 10% nguồn thu thuế thu nhập), thì có thể cân đối với nguồn thu từ thuế quan.
Nhưng thực tế, cắt thuế cho người thu nhập thấp thường đồng nghĩa với giảm mức thuế suất đầu tiên – áp dụng cho toàn bộ người nộp thuế – và như vậy lại mang lợi cho người thu nhập cao.
Còn nếu phụ thuộc vào thuế quan, chi tiêu của chính phủ Mỹ sẽ lại lệ thuộc vào sản xuất của Trung Quốc, trái ngược với khẩu hiệu “America First” (Nước Mỹ trên hết) của ông Trump./.
Nguồn tham khảo: The Economist
