Đồng franc CFA: Công cụ tài chính hay di sản thực dân?
10:37 30/12/2024
Đồng franc CFA là một trong những công cụ kinh tế gây tranh cãi nhất tại châu Phi, khi Pháp tiếp tục duy trì ảnh hưởng tài chính lên các quốc gia từng là thuộc địa, ngay cả sau khi họ giành độc lập. Hệ thống này, dù mang lại một số lợi ích kinh tế, lại bị xem như một biểu tượng của chủ nghĩa thực dân mới.
Lịch sử hình thành và cơ chế hoạt động
Franc CFA được Pháp giới thiệu vào năm 1945, khi Pháp muốn kiểm soát kinh tế các thuộc địa ở châu Phi sau Thế chiến II. Sau khi các quốc gia này giành độc lập vào thập niên 1960, họ vẫn tiếp tục sử dụng franc CFA.
Hiện nay, đồng tiền này chia thành hai khối:
- Franc CFA Tây Phi (XOF): Được sử dụng bởi 8 quốc gia Tây Phi.
- Franc CFA Trung Phi (XAF): Được sử dụng bởi 6 quốc gia Trung Phi.
Franc CFA được neo cố định với đồng euro (trước đây là franc Pháp) với tỷ giá 1 euro = 655,957 franc CFA.
Để duy trì hệ thống này, 50% dự trữ ngoại tệ của các quốc gia sử dụng franc CFA phải được gửi tại Ngân hàng Trung ương Pháp. Điều này khiến các nước này phụ thuộc vào Pháp trong việc kiểm soát nguồn lực tài chính của họ.
Ngoài ra, các ngân hàng trung ương của khối Tây Phi và Trung Phi sử dụng franc CFA đều có đại diện từ Ngân hàng Trung ương Pháp, đảm bảo rằng Pháp giữ vai trò giám sát.
Lợi ích của hệ thống
- Ổn định tiền tệ: Tỷ giá cố định giúp các quốc gia châu Phi tránh được biến động mạnh về tỷ giá, tăng cường niềm tin của nhà đầu tư quốc tế.
- Thương mại thuận lợi: Hệ thống này thúc đẩy thương mại giữa các quốc gia trong khối và với Pháp.
- Hỗ trợ kinh tế từ Pháp: Pháp cam kết hỗ trợ thanh khoản nếu các quốc gia gặp vấn đề về tài chính.
Tuy nhiên, hệ thống franc CFA cũng bị chỉ trích gay gắt:
- Các quốc gia châu Phi mất quyền tự chủ trong chính sách tiền tệ khi Pháp kiểm soát một phần lớn dự trữ ngoại hối.
- Hạn chế phát triển: Đồng tiền neo với euro làm giảm tính cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu, gây khó khăn cho phát triển kinh tế nội địa.
- Chủ nghĩa thực dân mới: Franc CFA bị coi là công cụ duy trì quyền lực chính trị và kinh tế của Pháp tại châu Phi.
Những thay đổi gần đây
Trước áp lực từ các phong trào cải cách, năm 2019, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cam kết sẽ loại bỏ yêu cầu gửi dự trữ ngoại hối tại Pháp và tiến hành cải cách hệ thống. Đồng thời, các quốc gia Tây Phi đã tuyên bố thay thế franc CFA bằng đồng tiền mới mang tên "Eco".
Mặc dù có kế hoạch ban đầu về một liên minh tiền tệ vào cuối năm 2020, nhưng những trở ngại bao gồm đại dịch COVID-19 , bất ổn địa chính trị toàn cầu và không đáp ứng được các tiêu chí đã dẫn đến việc hoãn ra mắt đồng Eco đến năm 2027./.