Bộ Công Thương đề xuất triển khai thí điểm cơ chế giá điện hai thành phần với nhóm khách hàng sản xuất từ đầu năm 2026, tiến tới thử nghiệm chính thức và mở rộng áp dụng từ tháng 8/2027. Lộ trình được nêu rõ trong dự thảo Quyết định đang được Bộ Công Thương lấy ý kiến.
Hiện nay, Việt Nam áp dụng cơ chế giá điện một thành phần, tức tính tiền điện theo sản lượng tiêu thụ. Tuy nhiên, cách tính này được đánh giá là chưa phản ánh đầy đủ chi phí cố định ngành điện phải bỏ ra, bao gồm khấu hao tài sản, đường dây, trạm biến áp... cho mỗi khách hàng.
Với cơ chế hai thành phần, tiền điện sẽ được tính dựa trên sản lượng tiêu thụ (kWh) và công suất đăng ký (kW). Theo đó, khách hàng sẽ phải thanh toán chi phí công suất hàng tháng, kể cả khi không sử dụng điện, thay vì để ngành điện chịu chi phí và thu hồi gián tiếp qua điều chỉnh giá như hiện nay.
Theo dự thảo, cơ chế giá điện hai thành phần sẽ được triển khai theo 4 giai đoạn:
➡️ Giai đoạn 1 (2025 – giữa 2026): áp dụng cho nhóm khách hàng sản xuất đang mua bán điện trực tiếp với đơn vị phát điện năng lượng tái tạo. Bộ Công Thương khảo sát, thu thập dữ liệu sử dụng điện, làm cơ sở đề xuất điều chỉnh giá và xác định nhóm khách hàng tham gia thử nghiệm.
➡️ Giai đoạn 2 (1/2026 đến 6/2026): triển khai “thí điểm trên giấy”. Hóa đơn song song sẽ được phát hành kèm hướng dẫn, chưa áp dụng cho thanh toán thực tế. Song song, cơ quan chức năng đẩy mạnh truyền thông và hội thảo.
➡️ Giai đoạn 3 (7/2026 đến 7/2027): bắt đầu thanh toán thực tế theo biểu giá mới với nhóm khách hàng được lựa chọn, đồng thời theo dõi thay đổi phụ tải, hành vi sử dụng điện và doanh thu.
➡️ Giai đoạn 4 (từ 8/2027): tổng kết kết quả, đánh giá tác động tài chính, kỹ thuật và hành vi tiêu dùng để mở rộng áp dụng.
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chịu trách nhiệm xây dựng phương án tính toán và đề xuất biểu giá điện hai thành phần để trình Bộ Công Thương, thực hiện theo lộ trình nói trên.
Theo Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị về đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, Việt Nam đặt mục tiêu cải cách cơ chế giá điện, tiến tới xóa bỏ bù chéo giữa các nhóm khách hàng, khu vực, vùng miền.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng giám đốc EVN, nhận định, việc sớm triển khai cơ chế hai thành phần là bước đi cần thiết và phù hợp với định hướng cải cách.
Trước đó, trong báo cáo trình hồi tháng 11/2024, đơn vị tư vấn của EVN đã đề xuất triển khai thí điểm từ đầu năm 2025, trước mắt với nhóm khách hàng sản xuất có mức tiêu thụ lớn, chia theo 3 cấp điện áp: Cao áp (≥110kV), Trung áp (6kV đến dưới 110kV), Hạ áp (<6kV).
Giá công suất (đồng/kW/tháng) dự kiến được phân theo cấp điện áp, còn giá điện năng (đồng/kWh) áp dụng theo khung giờ sử dụng: bình thường – cao điểm – thấp điểm.
Việc áp dụng giá điện hai thành phần được đánh giá là phù hợp với lộ trình phát triển thị trường điện cạnh tranh, từ phát điện – bán buôn – bán lẻ. Tuy nhiên, thay đổi cơ chế giá sẽ tác động không đồng đều đến các nhóm khách hàng. Một số nhóm có thể phải trả nhiều hơn hoặc ít hơn so với cách tính hiện hành, tùy theo mô hình sử dụng điện.
Vì vậy, Bộ Công Thương nhấn mạnh, quá trình cải cách cần triển khai theo lộ trình thận trọng, đi kèm với truyền thông minh bạch, giải thích rõ ràng để tạo đồng thuận trong xã hội và doanh nghiệp, tránh gây xáo trộn lớn trong quá trình chuyển đổi.
