Đánh thuế 20% tiền lãi chứng khoán: Cần hài hòa giữa thu ngân sách và phát triển thị trường vốn

Một số ý kiến cho rằng cần tạo điều kiện linh hoạt hơn trong cách tính thuế thu nhập cá nhân (TNCN) khi chuyển nhượng chứng khoán, nhằm tiếp tục thúc đẩy thị trường phát triển bền vững.

Dự thảo Luật Thuế TNCN mới đây đã thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng nhà đầu tư. Đáng chú ý, với hoạt động chuyển nhượng chứng khoán, dự thảo đề xuất mức thuế TNCN được tính bằng thu nhập tính thuế nhân với thuế suất 20%.

Theo đó, thu nhập tính thuế được xác định là phần chênh lệch giữa giá bán, giá mua và các chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập trong kỳ tính thuế (tính theo năm). Trường hợp nhà đầu tư không xác định được giá mua và chi phí, mức thuế sẽ được áp dụng theo phương thức hiện hành: 0,1% tính trên giá bán mỗi lần chuyển nhượng.

Dù được đánh giá là nỗ lực hướng tới một mô hình thuế công bằng hơn, song cách thiết kế và mức thuế nêu trong dự thảo hiện đang gây nhiều lo ngại trong giới đầu tư.

Theo ghi nhận, nhiều nhà đầu tư cá nhân bày tỏ quan ngại rằng, nếu quy định này được thông qua trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam mới chỉ vừa hồi phục sau giai đoạn khó khăn, thì sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến thanh khoản và dòng tiền, đặc biệt là dòng vốn đầu tư nước ngoài.

“Trong khi chúng ta đang nỗ lực tháo gỡ các vướng mắc để đạt mục tiêu nâng hạng thị trường, thì việc ban hành quy định thuế ở mức cao như vậy là thiếu hợp lý, nhất là trong bối cảnh thị trường vốn vẫn đối mặt nhiều thách thức” – một nhà đầu tư có 10 năm kinh nghiệm nhận định.

Cảnh báo về nguy cơ lệch pha chính sách

Phát triển thị trường chứng khoán bền vững, lành mạnh là một trong những chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước.

Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định một trong các giải pháp trọng tâm để thúc đẩy kinh tế tư nhân là: Tạo điều kiện tiếp cận nguồn lực vốn, đa dạng hóa kênh huy động, trong đó có việc khẩn trương nâng hạng và tái cấu trúc thị trường chứng khoán.

Tiếp theo đó, ngày 27/6/2025, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ 9 (khóa XV), yêu cầu phát triển mạnh các kênh huy động vốn từ thị trường vốn, đồng thời chuẩn bị điều kiện cần thiết để nâng hạng thị trường chứng khoán lên nhóm thị trường mới nổi trong năm 2025.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã phê duyệt Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030, với mục tiêu biến chứng khoán thành kênh dẫn vốn trung – dài hạn hiệu quả, giảm bớt gánh nặng cho hệ thống tín dụng ngân hàng.

Nhờ những nỗ lực đó, thị trường đã có bước phục hồi đáng kể trong thời gian qua, nhà đầu tư nước ngoài cũng quay trở lại mua ròng mạnh trong vòng một tháng trở lại đây, sau chuỗi 15 tháng bán ròng liên tiếp.

Tuy nhiên, trong bối cảnh dòng vốn vừa mới khởi sắc, đề xuất thu thuế TNCN đến 20% trên phần lãi đang khiến nhiều nhà đầu tư cảm thấy như bị “truy thu”. Một số nhà đầu tư cá nhân cho biết họ có thể sẽ cân nhắc việc tiếp tục tham gia thị trường nếu Dự thảo được thông qua, nhất là khi những năm trước họ vẫn phải chịu thuế phí đều đặn dù thị trường thua lỗ.

Cần đảm bảo hài hòa giữa thu ngân sách và mục tiêu phát triển

Theo các chuyên gia tài chính, thuế là nguồn thu quan trọng, nhưng cần được thiết kế một cách thận trọng, tránh triệt tiêu các mục tiêu lớn hơn như thu hút dòng vốn, đảm bảo thanh khoản và khuyến khích doanh nghiệp niêm yết.

Một số ý kiến chuyên gia cho rằng, cần cho nhà đầu tư quyền lựa chọn giữa hai phương án mà Dự thảo đưa ra: Hoặc là nộp thuế theo mức cố định 0,1% trên giá bán từng giao dịch như hiện nay, hoặc là áp dụng thuế suất 20% trên phần lãi ròng nếu có thể xác định được thu nhập chịu thuế.

Bên cạnh đó, việc áp dụng phương pháp tính thuế dựa trên thu nhập ròng sẽ đòi hỏi hạ tầng công nghệ phải được cải thiện mạnh mẽ – từ việc theo dõi giá vốn, chi phí giao dịch, đến hỗ trợ kê khai thuế tự động. Nếu không có sự hỗ trợ kỹ thuật đầy đủ, nhà đầu tư cá nhân sẽ rất khó tính đúng số thuế phải nộp, dẫn đến tăng chi phí tuân thủ và rủi ro pháp lý./.