Chứng khoán và “zero fee”

Miễn phí giao dịch (zero fee) đang là khẩu hiệu được nhiều công ty chứng khoán theo đuổi như một chiến lược hút khách. Nhưng làm gì có "bữa trưa nào miễn phí"...

"Zero fee" kiểu Mỹ

Sự việc Robinhood bị phạt 65 triệu USD vì không minh bạch với khách hàng về cách công ty kiếm tiền từ “zero fee” là một ví dụ cụ thể.

Theo đó, Robinhood và nhiều công ty môi giới “0 phí” ở Mỹ duy trì hoạt động bằng cách bán các dòng lệnh cho nhà tạo lập thị trường. Còn nhà tạo lập trả tiền cho công ty môi giới để được quyền thực hiện các lệnh mua/bán của khách, sau đó kiếm lời thông qua chênh lệch giá mua – bán.

Phần chênh lệnh đó chính là “cái giá” của zero fee. Nhà đầu tư vô hình trung vẫn phải trả chi phí cho các giao dịch, còn công ty môi giới thì “bù đắp” bằng khoản thu từ phía nhà tạo lập. Cách này giúp các công ty chứng khoán tuyên bố miễn phí mà không sợ lỗ.

“Zero fee” ở Việt Nam

Câu chuyện của Robinhood cũng được ông Nguyễn Lâm Dũng – Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc CTCP Chứng khoán VPS (VPS – Mã dự kiến: VCK) – chia sẻ tại sự kiện "VPS The Next Chapter" mới đây để trả lời cho câu hỏi: "Tại sao VPS không miễn phí giao dịch?".

Ông Dũng cho biết, khác với mô hình ở Mỹ, thị trường chứng khoán Việt Nam hiện không có hệ thống các nhà tạo lập thị trường. Do đó, nếu một công ty chứng khoán miễn phí giao dịch, đồng nghĩa họ không thu gì từ khách hàng. 

"Một công ty thuần túy làm môi giới thì không thể áp dụng ‘zero fee’. Nếu làm, công ty đó không thể phát triển lâu dài", Chủ tịch VPS nói.

Trước đó, các chuyên gia trong nước cũng đã cảnh báo về cái giá của “zero fee”. Tổng giám đốc BVSC Nhữ Đình Hòa từng nhận định rằng, việc không thu phí sẽ tác động lớn đến doanh thu của công ty chứng khoán. Nếu muốn duy trì “zero fee”, công ty phải tìm cách bù đắp bằng những nguồn thu khác.

CEO Vietcap Tô Hải  cũng từng cảnh báo: Nếu cứ cạnh tranh bằng hạ giá, giảm phí, đến khi không giảm được nữa, hoặc có công ty khác giảm mạnh hơn, khách hàng cũng sẽ dễ rời bỏ. Theo 'investment banker' lừng danh này,  chứng khoán là ngành đặc biệt, muốn giữ khách hàng thì phải nâng cao chất lượng dịch vụ, muốn thế phải có tiền, muốn có tiền thì kinh doanh phải sinh lời.

Chủ động 'chia đẹp' với môi giới, xem mình như 'platform' để các tư vấn viên/nhóm tư vấn viên cấy vào và phát triển, nhưng VPS không bị cuốn theo làn sóng 'zero fee'. Không xem đó là chiến lược cạnh tranh, ông Nguyễn Lâm Dũng và cộng sự kiên định với mô hình kinh doanh thu phí.

Người đứng đầu VPS nhấn mạnh, miễn phí giao dịch chỉ là một phần của câu chuyện, quan trọng hơn là chất lượng dịch vụ, năng lực tư vấn và trải nghiệm công nghệ mà nhà đầu tư nhận được.

Thực tế cho thấy, dù không triển khai “zero fee”, VPS vẫn là lựa chọn số 1 của nhà đầu tư, với tỷ lệ tăng trưởng kép số lượng tài sản chứng khoán hàng năm giai đoạn 2019-2024 đạt 82%. Hiện, VPS đã có hơn 1,6 triệu tài khoản giao dịch, chiếm 15% tổng số lượng tài khoản toàn thị trường.

Hơn 70% doanh thu hiện nay của VPS đến từ dịch vụ môi giới và lãi cho vay ký quỹ – tức là công ty sống bằng các dịch vụ tài chính cốt lõi.

Nói không với tự doanh cũng giúp VPS giảm thiểu rủi ro từ biến động thị trường. Tính đến cuối tháng 9/2025, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) của VPS đạt 24,4% - thuộc top cao nhất ngành; tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) cũng ở mức cao, đạt 9,2%.

Ông Nguyễn Lâm Dũng tin rằng, dư địa tăng trưởng của thị trường chứng khoán Việt Nam là "vô cùng lớn". VPS sẽ tiếp tục đổi mới các giải pháp tài chính, nâng cao chất lượng dịch vụ. Đó mới là cách để thu hút nhà đầu tư, đảm bảo sự phát triển lâu dài của một công ty chứng khoán./.