Dù sắp được nâng hạng, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn non trẻ về tuổi đời, chịu áp lực cạnh tranh ngày càng lớn với các kênh đầu tư như: vàng, bất động sản và tới đây là các sàn tiền số. Để cho ‘quả ngọt’ một cách bền vững, nó vẫn cần được chăm dưỡng đúng cách.
Chứng sĩ đang dành nhiều sự quan tâm cho đề xuất đánh thuế 20% trên phần lãi ròng chứng khoán hàng năm của Bộ Tài chính, hay mức thuế suất đánh trên lãi (capital gains tax rate) = 20%.
Đề xuất này cho thấy nhà điều hành đã tiếp thu ý kiến thị trường, đưa ra phương án tiệm cận với chuẩn mực quốc tế. Song, cũng cần phải xét đến những đặc thù của thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam.
Thu thuế 20% khi lãi chứng khoán, nhà đầu tư lợi hay thiệt?
Câu trả lời là còn tùy.
Giả sử, nhà đầu tư X có NAV là 2 tỷ đồng, thực hiện giao dịch mua-bán cổ phiếu ABC 1 lần/năm.
Tạm tính, kể cả khi thua lỗ hoặc hòa vốn, theo quy định hiện hành, nhà đầu tư X vẫn phải nộp thuế (0,1%), tức khoảng 2 triệu đồng. Trong khi, nếu áp theo phương án mới của Bộ Tài chính, nhà đầu tư này không phải nộp thuế thu nhập cá nhân.
Trong trường hợp lãi 10%, X phải nộp 2,2 triệu đồng [2 tỷ *(1+10%)*0,1%] tiền thuế theo phương án cũ. Còn, theo đề xuất của Bộ Tài chính, mức thuế phải nộp lên tới 40 triệu đồng [2 tỷ *10%*20%], cao gấp nhiều lần.
Khấu trừ thuế, mức lợi ròng mà X thu về khoảng 8% - ngang với gửi tiết kiệm, dù chứng khoán là kênh đầu tư rủi ro hơn hẳn.
Đẩy mức lợi nhuận lên 15%/năm - tức tương đương với perfomance bình quân của huyền thoại đầu tư Warrent Buffett, số tiền thuế phải nộp còn nhiều hơn nữa.
Cầm dài hạn thì sao (?).
Bên cạnh capital gains tax (khi bán lãi), nhà đầu tư còn phải trả thuế cổ tức (dividend tax) nếu có.
Mà, nên nhớ, Bộ Tài chính cũng đang đề xuất nộp thuế ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán (bên cạnh việc khấu trừ thuế cổ tức bằng tiền mặt đang được thực hiện).
“90% giao dịch trên thị trường là lỗ”
Theo số liệu của Tổng công ty Lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC), tính đến ngày 30/6, TTCK Việt Nam có 10,2 triệu tài khoản. Tuy vậy, theo lãnh đạo VSDC, chỉ gần 50% số tài khoản nêu trên thực sự hoạt động.
Số người có lãi - tức những người nộp thuế tiềm năng theo phương án mới - cũng thuộc dạng hiếm đấy!
“Đến 90% giao dịch trên thị trường là lỗ”, Chủ tịch VNDirect Phạm Minh Hương đã cho biết như vậy trước cổ đông tại AGM 2023. Lời nói của bà chủ công ty chứng khoán hàng đầu thị trường đã trở nên viral sau đó, được xem như minh chứng cho "độ khó" của chứng khoán Việt.
Hay như lời CEO một công ty chứng khoán bộc bạch tại một sự kiện vào tuần trước: “Có thống kê chỉ ra, khoảng 95% nhà đầu tư bị thua lỗ. Tuổi thọ trung bình tham gia thị trường rất ngắn, chỉ khoảng 2 năm, sau đó thua lỗ nên rời bỏ thị trường".
Để TTCK Việt Nam phát triển như hiện nay là kết quả của nhiều năm vun trồng, gây dựng của nhiều thế hệ quản lý và nhà đầu tư. Làm sao để Nhà nước không thất thu nhưng cũng bảo vệ được tính bền vững của thị trường vốn quan trọng như chứng khoán là bài toán cần đặt ra.
Nếu thiên về phương án đánh thuế mới, lợi nhuận - vốn đã khó đạt, lại thu về ít hơn liệu có làm nản lòng chứng sĩ như X? Tần suất giao dịch của nhà đầu tư, xa hơn là thanh khoản thị trường có giảm đi? Chúng tôi cũng không chắc.
Chưa kể, trong giả định trên, X chỉ giao dịch 1 lần/năm và không sử dụng margin đấy!./.
