Tổng thống Donald Trump đang thể hiện quyết tâm cao độ trong việc áp thuế lên hàng loạt đối tác thương mại của Mỹ, bao gồm Mexico, Canada, Trung Quốc, và có thể sắp tới là Liên minh châu Âu (EU).
Đây không chỉ là một chính sách bảo hộ thông thường mà dường như còn là một chiến lược có tính toán nhằm tái định hình trật tự kinh tế toàn cầu, đặc biệt là để đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên, các biện pháp thuế quan mà Trump áp đặt lên Trung Quốc đã không đạt được hiệu quả mong muốn. Thay vì làm suy yếu nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Bắc Kinh đã thích nghi và thậm chí trở nên mạnh mẽ hơn. Bằng cách mở rộng chuỗi cung ứng ra ngoài Trung Quốc đại lục, thúc đẩy tiêu dùng nội địa và tìm kiếm thị trường mới, Trung Quốc đã phần nào hóa giải được tác động tiêu cực từ chính sách thuế của Mỹ.
Tuy nhiên, Trump dường như không từ bỏ ý định kiềm chế Trung Quốc bằng một chiến lược mới táo bạo hơn: kích hoạt một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Nếu một cuộc suy thoái diện rộng xảy ra, tổng cầu trên toàn cầu sẽ lao dốc, đẩy nền kinh tế Trung Quốc vào thế khó.
Với mô hình phát triển dựa nhiều vào xuất khẩu, Bắc Kinh sẽ đối mặt với nguy cơ hàng loạt doanh nghiệp phá sản do sản xuất dư thừa nhưng không tìm được đầu ra. Đây có thể là đòn chí tử đối với nền kinh tế thắt lưng buộc bụng để xuất khẩu của Trung Quốc.
Dĩ nhiên, Mỹ cũng sẽ chịu ảnh hưởng khi lạm phát gia tăng trở lại. Tuy nhiên, Trump có thể đã chuẩn bị sẵn kịch bản ứng phó. Bằng việc cắt giảm nhân sự trong chính phủ liên bang thông qua chương trình DOGE (Determination of Government Efficiency), giảm chi tiêu cho các tổ chức quốc tế như USAID, WHO, thậm chí NATO, và yêu cầu các đồng minh như Hàn Quốc, Nhật Bản tự chi trả chi phí quân sự, Mỹ có thể tiết kiệm được một khoản tài chính khổng lồ.
Số tiền này có thể được sử dụng để phát tiền trực tiếp cho người dân theo mô hình "helicopter money" - cách mà chính quyền Mỹ từng áp dụng trong đại dịch COVID-19 để kích thích tiêu dùng nội địa. Nếu kế hoạch này thành công, nền kinh tế Mỹ có thể chỉ chịu một đợt suy thoái nhẹ và hoàn toàn có thể chống đỡ được. Trong khi đó, nền kinh tế Trung Quốc, vốn phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu, sẽ phải hứng chịu cú sốc lớn.
Chiến lược này không chỉ đơn thuần là một cuộc chiến thương mại mà có thể là một nước đi chiến lược dài hạn nhằm tái định hình nền kinh tế toàn cầu theo hướng có lợi cho Mỹ. Câu hỏi đặt ra là liệu Trung Quốc có thể tìm ra lối thoát nào để tránh được kịch bản này, hay sẽ buộc phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng sâu rộng chưa từng có?
