Sau hơn 40 ngày tê liệt, Thượng viện Mỹ sắp chấm dứt đợt đóng cửa chính phủ dài nhất trong lịch sử.
Dưới áp lực kinh tế nặng nề và bất đồng chính trị gay gắt, hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đã tìm thấy điểm chung hiếm hoi trong một dự luật tạm thời, mở đường cho việc khôi phục hoạt động liên bang và tạm thời xoa dịu cơn đau kinh tế trị giá 18 tỷ USD.
1. Bước ngoặt sau 41 ngày bế tắc
Sau 41 ngày tê liệt, Thượng viện Hoa Kỳ đã tiến một bước đáng kể hướng đến việc mở lại chính phủ liên bang. Trong một hiếm hoi hiển hiện tinh thần lưỡng đảng, nhiều Thượng nghị sĩ Dân chủ đã bắt tay cùng phe Cộng hòa thông qua biện pháp ngân sách tạm thời (stopgap measure) nhằm khôi phục tài trợ cho các cơ quan liên bang.
Kết quả bỏ phiếu 60 phiếu đồng ý, 40 phiếu trống, đã vượt qua rào cản thủ tục filibuster, cho phép dự luật tiến đến giai đoạn thông qua cuối cùng. Nếu được Hạ viện phê chuẩn nguyên trạng, chính phủ liên bang có thể mở cửa trở lại - kết thúc đợt đóng cửa dài nhất trong lịch sử nước Mỹ.
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson gọi đây là “bước tiến muộn màng nhưng cần thiết,” sau khi nền kinh tế Mỹ thất thoát khoảng 18 tỷ USD và hàng trăm nghìn công chức phải sống cảnh không lương.
Johnson cam kết đẩy nhanh tiến trình để đưa dự luật đến bàn Tổng thống Donald Trump, người được cho là “rất nóng lòng” ký ban hành để chính phủ hoạt động trở lại.
2. Nguyên nhân và hành trình đi đến thỏa thuận
Khủng hoảng ngân sách bắt đầu vào ngày 1/10/2025, khi Quốc hội Mỹ không đạt được đồng thuận về gói chi tiêu toàn niên. Mâu thuẫn chủ yếu xoay quanh chi phí cho kiểm soát nhập cư và viện trợ thiên tai.
Phe Cộng hòa, với lợi thế mong manh ở cả hai viện, muốn cắt giảm mạnh các chương trình phi quốc phòng, trong khi phe Dân chủ kiên quyết bảo vệ các quỹ y tế và trợ cấp xã hội.
Các cuộc đàm phán kéo dài nhiều tuần mà không có kết quả, cho đến khi Lãnh đạo Đa số Thượng viện John Thune đưa ra phương án dung hòa: thông qua gói tài trợ tạm thời kèm cam kết bỏ phiếu riêng cho các ưu tiên của Đảng Dân chủ trong thời gian tới.
Đề xuất này đã tạo nên bước đột phá quan trọng, với tám Thượng nghị sĩ Dân chủ - gồm Catherine Cortez Masto, Dick Durbin, John Fetterman, Maggie Hassan, Jacky Rosen, Tim Kaine, Angus King và Jeanne Shaheen - bỏ phiếu cùng phe Cộng hòa, giúp dự luật vượt qua ngưỡng 60 phiếu cần thiết.
Thune ca ngợi đây là kết quả của “các cái đầu lạnh,” trong khi Lãnh đạo Thiểu số Chuck Schumer thừa nhận đó là “cái giá cần trả để tránh một cuộc suy thoái sâu hơn.”
Tổng thống Trump đổ lỗi cho Đảng Dân chủ vì kéo dài bế tắc, nhưng cũng tuyên bố sẵn sàng hợp tác với cả hai phe “ngay khi chính phủ mở cửa trở lại.”
3. Nội dung chính của dự luật
Dự luật mới cung cấp ngân sách tạm thời đến ngày 30/1/2026, nhằm kéo dài thời gian cho Quốc hội hoàn thiện chi tiêu thường niên. Các khoản tài trợ bao gồm ngân sách đầy đủ cho Bộ Cựu chiến binh, Nông nghiệp và Năng lượng, cùng viện trợ khẩn cấp cho các bang bị bão tàn phá như Florida và North Carolina.
Dự luật cũng bảo đảm hoàn lương và trợ cấp cho công chức bị nghỉ việc tạm thời, đồng thời gia hạn ba tháng các chương trình giao thông và hạ tầng để tránh gián đoạn dự án.
Tuy nhiên, một số yêu cầu quan trọng của Đảng Dân chủ bị loại bỏ. Gia hạn trợ cấp ACA (Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền) - vốn giúp 9 triệu người thu nhập thấp giảm chi phí bảo hiểm - đã bị Cộng hòa bác bỏ, cho rằng đây là biện pháp “chống đỡ Obamacare” thiếu nguồn bù đắp. Ngoài ra, dự luật không bao gồm viện trợ quân sự mới cho Ukraine và không tăng chi tiêu cho nhập cư hay xây tường biên giới, điều từng là ưu tiên của Trump.
4. Tác động và ý nghĩa chính trị
Đợt đóng cửa này đã làm tê liệt hàng loạt hoạt động kinh tế - xã hội: từ giao thông hàng không đình trệ, hàng triệu người chậm nhận trợ cấp SNAP, đến các khoản chi trả an sinh xã hội bị gián đoạn. Thị trường chứng khoán bật tăng mạnh, với chỉ số Dow Jones tăng 240 điểm, phản ánh tâm lý lạc quan về thỏa thuận.
Tuy nhiên, đây không chỉ là một thỏa hiệp tài chính. Nó là phép thử chính trị trước cuộc chiến ngân sách năm 2026. Với phe Cộng hòa, cuộc khủng hoảng này cho thấy rạn nứt trong nội bộ: khi cơ sở cử tri trung thành của Trump tán dương chiến thuật “đòn bẩy,” thì các nghị sĩ ôn hòa như Susan Collins và Lisa Murkowski lại cảnh báo về nguy cơ phản tác dụng tại các bang dao động.
Phe Dân chủ cũng không kém chia rẽ. Việc tám thượng nghị sĩ bỏ phiếu thuận cho thấy mâu thuẫn giữa khối cấp tiến và trung dung đang ngày càng sâu sắc. Đại diện Alexandria Ocasio-Cortez chỉ trích đây là “sự thỏa hiệp trên lưng người dân,” nhấn mạnh rằng vấn đề không chỉ là chính trị, “mà là cuộc sống của hàng triệu người.”
5. Vì sao Đảng Dân chủ nhượng bộ?
Sau hơn 40 ngày giằng co, sự mệt mỏi đã thắng thế. Dù 52% người dân Mỹ đổ lỗi cho phe Cộng hòa, nhưng áp lực trong nội bộ Dân chủ ngày càng lớn: từ công đoàn, nhân viên liên bang tại các bang đỏ cho đến các tổ chức vận động y tế lo ngại hàng triệu người mất trợ cấp.
Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), khoảng 750.000 công chức liên bang đã bị buộc nghỉ việc không lương. Schumer cố gắng gắn điều khoản ACA vào dự luật, nhưng đe dọa phủ quyết từ Trump và sự đoàn kết của Cộng hòa đã khiến điều đó không thể thành hiện thực.
Tám Thượng nghị sĩ “đào ngũ” - phần lớn là các gương mặt trung dung đến từ bang chiến trường - cho rằng việc chấm dứt bế tắc quan trọng hơn chiến thắng chính trị. Thượng nghị sĩ Joe Manchin khẳng định: “Đây là lúc đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích đảng phái.”
Ngược lại, các nhà lập pháp cấp tiến như Bernie Sanders bày tỏ sự phẫn nộ, cho rằng quyết định này sẽ khiến hàng chục triệu người Mỹ phải trả thêm gấp đôi, thậm chí gấp bốn lần chi phí bảo hiểm y tế - một cái giá “không thể chấp nhận trong một hệ thống đã quá đắt đỏ.”
6. Tác động bầu cử và viễn cảnh sắp tới
Các cuộc bầu cử địa phương đầu tháng 11 dường như đã tiếp thêm tự tin cho phe Dân chủ. Họ giành chiến thắng tại New Jersey, Virginia và đặc biệt là chiến thắng lịch sử của Zohran Mamdani trong cuộc đua Thị trưởng New York City, củng cố niềm tin rằng công chúng ủng hộ các chính sách cấp tiến về y tế.
Tuy nhiên, sự hưng phấn đó nhanh chóng phai nhạt khi kinh tế Mỹ chao đảo. Thị trường chứng khoán sụt giảm trước tuần cuối cùng của đợt đóng cửa, khiến phe Dân chủ phải thay đổi chiến lược.
Đến cuối tuần, các nghị sĩ trung dung khẳng định “hậu quả thực tế đã lấn át lợi ích chính trị”. Dù chiến thắng tại các bang xanh mang tính biểu tượng, nó không thể cứu vãn bế tắc tại Washington. Thượng nghị sĩ Richard Durbin thừa nhận: “Đây không phải là dự luật hoàn hảo, nhưng nó là bước cần thiết để giảm thiểu tổn thất từ cuộc đóng cửa.”
KẾT LUẬN
Cuộc khủng hoảng 41 ngày đã cho thấy sự mong manh của nền chính trị Mỹ đương đại, nơi mỗi vòng ngân sách trở thành một trận chiến ý thức hệ. Dù chính phủ sắp hoạt động trở lại, nguy cơ “shutdown 2.0” vào tháng 12 vẫn lơ lửng, khi những bất đồng cốt lõi chưa được giải quyết.
Thỏa thuận lần này không chỉ cứu nền kinh tế khỏi thiệt hại sâu hơn, mà còn phơi bày thực tế: sự ổn định chính trị ở Washington giờ đây là điều xa xỉ - và mỗi thỏa hiệp, dù nhỏ, đều là một chiến thắng tạm thời trong cuộc đấu dài hơi giữa hai cực quyền lực./.
