Sự thiên lệch Longshot trong thị trường Betting (cá cược)

Thị trường cá cược từ lâu được coi là một mô hình thu nhỏ của hành vi kinh tế, nơi mà các tác nhân đưa ra quyết định trong điều kiện không chắc chắn. Một trong những hiện tượng được ghi nhận một cách nhất quán trong nhiều thị trường cá cược khác nhau là sự thiên lệch longshot, hay còn được gọi là “favorite-longshot bias”.

Hiện tượng này mô tả xu hướng các nhà cái hoặc sàn giao dịch cá cược đưa ra tỷ lệ trả thưởng không chính xác đối với những sự kiện có xác suất thấp, thường dẫn đến việc những người đặt cược đánh giá quá cao khả năng xảy ra của các kết quả rất khó xảy ra.

Kết quả của hiện tượng này là một môi trường mà những người đặt cược lý trí có thể khai thác để tạo ra lợi nhuận kỳ vọng dương, một nghịch lý rõ nét trong các thị trường vốn được cho là hiệu quả.

Sự thiên lệch Longshot trong thị trường Betting (cá cược)

Một trong những nghiên cứu nền tảng về hiện tượng này được thực hiện bởi Thaler và Ziemba (1988) trong công trình “Parimutuel Betting Markets: Racetracks and Lotteries”. Hai tác giả đã phân tích dữ liệu từ các trường đua ngựa tại Hoa Kỳ và chỉ ra rằng những “favorite” (ứng viên có xác suất thắng cao) thường bị định giá thấp hơn mức hợp lý, trong khi “longshot” (ứng viên có xác suất thắng cực thấp) thường bị định giá cao hơn đáng kể so với xác suất thực tế.

Thống kê của họ cho thấy rằng đặt cược vào favorite cho tỷ suất lợi nhuận gần hòa vốn hoặc chỉ lỗ nhẹ, trong khi đặt cược vào longshot dẫn tới khoản lỗ trung bình cao hơn nhiều. Phát hiện này cung cấp bằng chứng thực nghiệm đầu tiên rằng thị trường cá cược không hoàn toàn hiệu quả, và hành vi cảm xúc của người chơi có ảnh hưởng đáng kể tới xác suất thị trường phản ánh.

Tiếp nối hướng nghiên cứu này, Snowberg và Wolfers (2010) trong bài báo “Explaining the Favorite–Longshot Bias: Is it Risk-Love or Misperceptions?”, được xuất bản trên Quarterly Journal of Economics, đã mở rộng phân tích sang các bộ dữ liệu quy mô lớn hơn và phương pháp luận định lượng sâu sắc hơn.

Các tác giả chỉ ra rằng sự thiên lệch longshot không đơn thuần là do “risk-love”, tức là sự yêu thích rủi ro của người chơi, mà một phần rất lớn xuất phát từ sai lệch nhận thức về xác suất. Đặc biệt, khi xác suất thực sự giảm xuống mức cực thấp (dưới 1-2%), mức độ sai lệch trong kỳ vọng của người chơi lại càng nghiêm trọng.

Sự ngộ nhận này không chỉ phổ biến trong các trường đua ngựa mà còn mở rộng sang các thị trường cá cược khác như bóng đá, quần vợt, và thậm chí cả thị trường dự đoán chính trị.

Bằng việc sử dụng mô hình kinh tế học hành vi, Jullien và Salanié (2000) trong công trình “Should We Expect a Favorite-Longshot Bias in Parimutuel Betting Markets?” đã đưa ra giải thích về mặt lý thuyết cho hiện tượng này.

Theo các tác giả, ngay cả khi thị trường không tồn tại những bất cân đối thông tin hay sự thao túng, chỉ cần sự tồn tại của thiên lệch nhận thức (misperception) và khuynh hướng chấp nhận rủi ro (risk-loving), thì longshot bias hoàn toàn có thể tồn tại một cách tự nhiên. Phát hiện này có ý nghĩa quan trọng khi chỉ ra rằng ngay cả trong các thị trường được thiết kế tối ưu về mặt cơ chế, những sai lệch hành vi của con người vẫn có thể dẫn đến sự phi hiệu quả mang tính hệ thống.

Một nghiên cứu gần hơn về thị trường cá cược thể thao được thực hiện bởi Franck, Verbeek và Nüesch (2013) trong bài viết “Are Bettors Fooled by Odds Movement?”, tập trung vào dữ liệu từ cá cược quần vợt chuyên nghiệp. Bằng cách theo dõi sự dịch chuyển odds trước các trận đấu, các tác giả phát hiện rằng ngay cả khi thị trường được cập nhật thông tin liên tục, sự thiên lệch longshot vẫn tồn tại một cách dai dẳng. Hơn nữa, khi áp dụng các chiến lược đặt cược đơn giản như “lay longshot” (cược chống lại cửa yếu), người chơi có thể tạo ra lợi nhuận kỳ vọng dương sau khi đã điều chỉnh chi phí giao dịch.

Dự đoán Quả bóng vàng 2025: Salah vs. Vitinha

Xét trên thực tế thị trường cá cược hiện đại, đặc biệt là với sự phát triển của các sàn giao dịch cá cược như Betfair hoặc Polymarket, hiện tượng longshot bias vẫn hiện hữu, thậm chí rõ nét hơn đối với các sự kiện đặc biệt như giải thưởng cá nhân trong thể thao, chính trị, hay những sự kiện truyền thông có tính đại chúng cao.

Điển hình như thị trường dự đoán người chiến thắng Ballon d'Or 2025 (Quả bóng vàng 2025) cho thấy các ứng viên như Mohamed Salah hoặc Vitinha, dù có xác suất chiến thắng thực tế gần như bằng không theo đánh giá chuyên môn, vẫn được giao dịch ở mức giá phản ánh xác suất 4-10%. Điều này phản ánh một sự thiên lệch cảm xúc, nơi người chơi sẵn sàng trả giá cho “giấc mơ” hoặc cho việc đặt cược vào một câu chuyện lãng mạn dù xác suất thực chất là rất thấp.

Từ góc nhìn thực hành, hiện tượng longshot bias mở ra cơ hội rõ ràng cho các chiến lược đầu tư dựa trên xác suất thực tế và giá trị kỳ vọng. Những người chơi lý trí có thể áp dụng nguyên tắc “value betting”, tức là chỉ đặt cược vào những kèo mà xác suất thắng thực tế lớn hơn so với xác suất implied từ odds.

Điều này đặc biệt hiệu quả với các chiến lược “lay longshot”, nơi người chơi chọn cược vào “No” ở các sự kiện có xác suất thấp nhưng được định giá quá cao bởi thị trường. Phương pháp này dựa trên tính toán kỳ vọng lợi nhuận dương trong dài hạn và tận dụng sai lệch nhận thức của số đông người chơi trên thị trường.

Khác với các thị trường tài chính vốn bị chi phối bởi các định chế tài chính lớn và tốc độ giao dịch cao, thị trường cá cược chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các yếu tố cảm xúc và tâm lý hành vi. Chính sự không hoàn hảo này, được củng cố bởi nhiều bằng chứng thực nghiệm và lý thuyết kinh tế hành vi, đã tạo ra một không gian hiếm hoi nơi các nhà đầu tư cá nhân có thể đạt được lợi thế trước thị trường.

Việc khai thác hiện tượng longshot bias không chỉ đơn thuần mang lại lợi ích tài chính mà còn đóng góp vào sự hiểu biết sâu sắc hơn về hành vi kinh tế của con người trong các quyết định rủi ro./.