Báo cáo của Bộ Kế hoạch & Đầu tư (KH&ĐT) về tái cơ cấu nền kinh tế gửi tới cuộc họp Chính phủ mới đây cho biết, trong hai năm qua, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã đẩy mạnh việc cơ cấu lại hệ thống ngân hàng.
Theo đó, NHNN đã báo cáo Thủ tướng về chủ trương xử lý đối với các ngân hàng, tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt, trong đó có Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB).
Phương hướng xử lý được đưa ra dựa trên cơ sở đánh giá tổng thể thực trạng, đề xuất chủ trương cơ cấu lại của SCB và Ban kiểm soát đặc biệt ngân hàng này.
Đáng chú ý, báo cáo của Bộ KH&ĐT cho biết NHNN "đang nghiên cứu đề nghị tham gia cơ cấu lại SCB của một số nhà đầu tư" để khẩn trương trình Chính phủ phương án cơ cấu lại ngân hàng này theo quy định.
Việc cơ cấu lại các ngân hàng yếu kém và SCB từng được Thủ tướng Phạm Minh Chính lưu ý phải đảm bảo 'đúng thẩm quyền, không để xảy ra rủi ro, thất thoát tài sản Nhà nước, trục lợi chính sách'.
Sự hấp dẫn của ngân hàng yếu kém
Hiện nay, ngoài SCB, có 4 ngân hàng yếu kém thuộc diện kiểm soát đặc biệt khác là Ngân hàng Xây dựng (CBBank), Ngân hàng Đại Dương (OceanBank), Ngân hàng Dầu khí Toàn cầu (GP Bank) và Ngân hàng Đông Á (DongABank).
Như cách định danh, các ngân hàng yếu kém là những ngân hàng rất yếu và kém. Cái tên nào trong danh sách này cũng đang trong tình trạng âm vốn chủ sở hữu, với con số âm lên tới cả chục nghìn tỷ đồng. Riêng SCB, kết quả kiểm toán xác định tại ngày 30/9/2023, nhà băng này âm vốn chủ sở hữu 443.769 tỷ đồng, lỗ lũy kế là 464.547 tỷ đồng.
Thoạt nhìn, việc tái cơ cấu tổ chức tín dụng yếu kém không phải nhiệm vụ dễ dàng, song chúng lại rất được săn đón.
Nhiều năm qua, hàng loạt "đại gia" đã xin "xung phong", xin được "lãnh trách nhiệm" chia sẻ gánh nặng cho ngành, cho NHNN, cho Chính phủ. Điều này cho thấy các ngân hàng này dù yếu kém song vẫn có sự hấp dẫn nhất định.
Trước tiên phải nói đến "license" (giấy phép). Ngân hàng dù yếu vẫn là một ngân hàng, mà “license” ngân hàng thì rất quý và hiếm.
Ở khía cạnh kinh doanh, sau khi nhận chuyển giao bắt buộc, tổ chức tín dụng yếu kém sẽ hoạt động độc lập và không phải thực hiện hợp nhất báo cáo tài chính vào báo cáo tài chính hợp nhất của ngân hàng tiếp nhận.
Sau khi hoàn tất tái cơ cấu, ngân hàng nhận nhiệm vụ có thể sáp nhập ngân hàng yếu kém để tăng quy mô, có thể bán đi như một khoản đầu tư hoặc IPO thành ngân hàng cổ phần.
Trường hợp ngân hàng yếu kém bị ép phải sáp nhập vào ngân hàng mẹ thì mạng lưới hàng trăm điểm giao dịch sẵn có của các ngân hàng yếu kém này vẫn rất giá trị.
Mạng lưới chi nhánh, phòng giao dịch được xem là một trong những lợi thế cạnh tranh của các ngân hàng. Nó giúp các ngân hàng gia tăng độ phủ sóng thương hiệu, tăng khả năng tiếp cận khách hàng về cả nguồn vốn và cho vay.
Mặt khác, dù đã đầu tư phát triển công nghệ, đa số ngân hàng Việt vẫn chưa thể số hóa nhiều hoạt động cốt lõi. Điều này khiến họ phải duy trì bộ máy cồng kềnh và thậm chí có áp lực mở rộng.
Các ngân hàng thương mại, do đó, vẫn thường trực nhu cầu mở rộng mạng lưới giao dịch của mình. Nhưng nên nhớ, mỗi năm NHNN chỉ cấp phép mở mới mạng lưới rất hạn chế.
Chưa kể, muốn được mở thêm Chi nhánh, phòng giao dịch, các ngân hàng thương mại phải đáp ứng được rất nhiều tiêu chí. Và để bổ sung mạng lưới giao dịch mà các ngân hàng yếu kém đang sẵn có, họ phải xin cả chục năm chưa chắc đã nổi.
Cuối cùng, lợi ích "nhãn tiền" nhất mà các ngân hàng xung phong nhận "đỡ đầu" các ngân hàng yếu kém nhắm tới là "room" tín dụng.
Trong hàng loạt các ưu tiên, cơ chế đặc thù cho các ngân hàng tham gia nhận chuyển giao bắt buộc ngân hàng yếu kém thì "room" tín dụng là yếu tố mang lại lợi nhuận ngay lập tức.
Một "banker" từng chia sẻ với người viết về việc ngân hàng ông tham gia tiếp nhận một “ngân hàng 0 đồng”, rằng khi đó, họ sẽ được nới "room" tín dụng thêm khoảng 15% so với mức thông thường.
"Dư nợ hiện tại khoảng 600.000 tỷ đồng. Thêm 15%, có nghĩa là có thể cho vay thêm 90.000 tỷ đồng. Biên lãi ròng (NIM) hiện tại khoảng 4,15%, tức là mỗi năm sẽ lãi thêm hơn 3.000 tỷ đồng. Vậy chỉ mất khoảng 5 năm sẽ bù đắp được toàn bộ số lỗ lũy kế của "ngân hàng 0 đồng" kia. Hấp dẫn chứ!" - ông nói./.
