Lợi suất Nhật Bản tăng kỷ lục, tác động lan tỏa đến USD, thị trường toàn cầu và Việt Nam

Trong những tháng vừa qua, thị trường tài chính quốc tế chứng kiến một biến chuyển hiếm có từ Nhật Bản. Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 30 năm đã vọt lên trên 3,2%, mức cao nhất trong lịch sử. Đối với một quốc gia vốn gắn liền với chính sách tiền tệ siêu nới lỏng và lãi suất gần như bằng không suốt ba thập kỷ, đây là một thay đổi có tính bước ngoặt.

Nó phản ánh cả sự dịch chuyển trong chính sách của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) lẫn sức ép tài khóa ngày càng lớn khi nợ công vượt xa 250% GDP. Đồng thời, sự dè dặt của các tổ chức tài chính nội địa và quốc tế đối với trái phiếu siêu dài hạn càng đẩy lợi suất tăng cao hơn.

Lợi suất trái phiếu chỉnh phủ kỳ hạn 30 năm tăng vọt (Nguồn: Trading Economics)

Sự đảo chiều của lợi suất ngay lập tức tác động đến đồng Yên. Trước đây, mức lãi suất thấp khiến "carry trade" bùng nổ, đồng Yên bị bán tháo để đổi lấy các tài sản có lợi suất cao hơn ở nước ngoài. Nhưng khi trái phiếu Nhật bắt đầu mang lại mức sinh lời hấp dẫn, dòng vốn hồi hương trở thành xu thế.

Từ đầu năm 2025 đến nay, USD/JPY đã giảm liên tục, phản ánh sự thu hẹp của chênh lệch lãi suất cũng như tâm lý tìm đến Yên như một kênh trú ẩn trong bối cảnh bất ổn toàn cầu. Việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đối mặt với áp lực cắt giảm lãi suất trong khi BoJ đang từng bước rút lui khỏi chính sách nới lỏng càng làm cho sự dịch chuyển này rõ nét hơn.

Tuy nhiên, tác động không dừng lại ở Nhật Bản. Với tư cách là một trong những chủ nợ lớn nhất của Mỹ, nếu các định chế tài chính Nhật giảm nhu cầu đối với trái phiếu Kho bạc Hoa Kỳ để ưu tiên JGB, chi phí vay của Mỹ sẽ chịu áp lực gia tăng.

Đồng USD vẫn mạnh trong ngắn hạn nhờ vị thế đồng tiền dự trữ và vai trò trú ẩn, nhưng về trung và dài hạn, trật tự vốn quốc tế có thể dần thay đổi. Một phần nhỏ trong cấu trúc “đô la trung tâm” có nguy cơ bị lung lay khi lợi suất Nhật trở nên đủ sức hấp dẫn để giữ vốn ở lại trong nước.

Điều này mở ra một nghịch lý: Nhật Bản, quốc gia từ lâu được coi là “vùng đất của lãi suất bằng không”, nay lại có thể trở thành điểm đến cho dòng vốn toàn cầu.

Câu hỏi đặt ra là: liệu đây chỉ là một dao động ngắn hạn của chu kỳ chính sách, hay là dấu hiệu báo trước cho một kỷ nguyên mới, trong đó đồng Yên và thị trường trái phiếu Nhật một lần nữa trở thành trung tâm chú ý? Nếu điều thứ hai xảy ra, trật tự tài chính toàn cầu sẽ chứng kiến một sự tái cân bằng quan trọng mà hệ quả lan tỏa vượt xa phạm vi Đông Á.

Trong bức tranh đó, Việt Nam vừa đối diện rủi ro, vừa mở ra cơ hội. Đồng Yên lên giá khiến hàng hóa Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn tại thị trường Nhật, tạo thuận lợi cho xuất khẩu. Tuy nhiên, chi phí nhập khẩu máy móc, linh kiện và công nghệ từ Nhật cũng gia tăng, ảnh hưởng đến doanh nghiệp trong nước.

Trên kênh tài chính, việc dòng vốn toàn cầu rút bớt khỏi các thị trường mới nổi để quay về tài sản an toàn có thể khiến chứng khoán và trái phiếu Việt Nam kém hấp dẫn hơn trong ngắn hạn. Song nếu duy trì ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát và thể hiện sự minh bạch trong chính sách, Việt Nam hoàn toàn có khả năng giữ chân dòng vốn dài hạn và tận dụng sự dịch chuyển này để nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị khu vực./.