Tham vọng trở thành “nguồn điện của Đông Nam Á” đã khiến Lào gánh khoản nợ công chồng chất sau nhiều thập kỷ lao vào xây dựng thủy điện.
Giờ đây, để biến số điện thừa thành tiền, Chính phủ Lào sử dụng nguồn lực này để khai thác Bitcoin.
Dựng hàng chục dự án thủy điện trên sông Mekong và các nhánh phụ suốt những năm qua, điện chiếm tới 26% tổng kim ngạch xuất khẩu của Lào trong năm 2024.
Quốc gia không giáp biển này tìm cách bán điện rẻ cho các nước láng giềng châu Á, nhưng đồng thời phải đối mặt với những hạn chế như: dòng chảy bị thay đổi, nông nghiệp và thủy sản hạ nguồn bị ảnh hưởng, hàng chục ngàn người dân phải di dời, và môi trường sinh thái bị tổn hại.
Kinh tế chưa bứt phá, còn nợ công phình to. Phần lớn vốn xây đập đến từ các khoản vay Trung Quốc và doanh nghiệp ngoại, trong khi hạ tầng truyền tải yếu kém khiến việc xuất khẩu điện gặp hạn chế.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) thẳng thừng chỉ ra rằng tốc độ hoàn vốn của Lào đang chậm, trong khi nghĩa vụ nợ tăng nhanh.
Công nhân tại công trường xây dựng dự án thủy điện ở tỉnh Borikhamxay, Lào, năm 2020 (Ảnh: SCMP)
Trong bối cảnh ấy, giới chức Lào đang sốt sắng tìm “lối thoát” cho số điện chưa bán được. Báo Vientiane Times – cơ quan ngôn luận nhà nước – mới đây dẫn nguồn từ một cuộc họp cấp cao, cho biết chính phủ đang cân nhắc những “cơ hội kinh tế dài hạn”, trong đó có “đào tài sản số… nhằm biến điện dư thành giá trị kinh tế”.
Không chỉ thế, Lào đã bắt đầu cấp phép cho sàn giao dịch và công ty đào coin trong nước, dù vẫn kèm theo cảnh báo về rủi ro từ thị trường tiền mã hóa vốn cực kỳ biến động.
Hiện, đồng kip mất một nửa giá trị so với USD trong 5 năm, lạm phát cao bám dai dẳng, còn Mỹ thì mới áp mức thuế 40% lên hàng xuất khẩu Lào – đứng nhì trong danh sách đối tác bị Mỹ áp thuế.
Các tổ chức môi trường cho rằng việc chuyển điện sang "đào coin" là hệ quả tất yếu của một chính sách năng lượng sai lầm, đẩy đất nước vào cảnh mắc nợ, vừa không bán được điện vừa hy sinh sinh kế người dân.
Nghịch lý là Lào dư điện vào mùa mưa, nhưng đến mùa khô lại phải mua điện từ Thái Lan do sản lượng thủy điện tụt mạnh.
Trong khi đó, những lời hứa về việc nâng cao đời sống cho cộng đồng bị di dời bởi các dự án thủy điện phần lớn chưa được thực hiện. Thay vì thịnh vượng, nhiều người rơi vào cảnh khó khăn hơn trước.
Dẫu vậy, kế hoạch trên của chính phủ Lào vẫn khiến khu vực phải chú ý. Quốc gia này đặt mục tiêu trở thành nền kinh tế số toàn diện vào năm 2030, và dự kiến sẽ thoát khỏi danh sách “các nước kém phát triển nhất” của Liên Hợp Quốc vào năm sau.
Động thái mới của chính phủ là nhằm “chính danh hóa” ngành này, đưa vào khung quản lý và đánh thuế.
Về lý thuyết, như IMF chỉ ra, việc tận dụng điện dư để kiếm thêm nguồn thu là hợp lý.
Nhưng tổ chức này cũng cảnh báo trong báo cáo tháng 11 năm ngoái rằng mức nợ công “đáng kể” của Lào là thách thức lớn cho triển vọng trung hạn, và với chính sách hiện tại, lạm phát cùng gánh nợ có thể còn trầm trọng hơn, kéo lùi tăng trưởng trong tương lai./.
Nguồn tham khảo: SCMP
