Đề xuất không hỗ trợ hộ gia đình vay vốn lắp điện mặt trời

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa đề xuất không hỗ trợ hộ dân vay thương mại để lắp đặt điện mặt trời mái nhà, trong khi Bộ Công Thương vẫn muốn duy trì chính sách này nhằm thúc đẩy mục tiêu 50% hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời đến năm 2030, theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh.

Trong góp ý cho dự thảo Quyết định của Thủ tướng về điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ, NHNN đề nghị bỏ quy định cho phép hộ gia đình được hỗ trợ lãi suất vay thương mại.

Theo NHNN, hộ dân lắp đặt hệ thống điện mặt trời không thuộc nhóm đối tượng đáp ứng điều kiện vay vốn theo Thông tư 39/2016. Đồng thời, theo Luật Các tổ chức tín dụng, lãi vay hiện do ngân hàng và khách hàng tự thỏa thuận trên cơ sở cung – cầu vốn, khả năng tín nhiệm và nhu cầu vay.

NHNN cũng cảnh báo, việc quy định lãi suất hỗ trợ trong các văn bản dưới luật có thể tạo rủi ro khi Thông tư 39/2016 được sửa đổi hoặc thay thế. Cơ quan này đồng thời lưu ý, nguồn kinh phí hỗ trợ (bao gồm đầu tư, lãi suất vay thương mại) được cân đối từ ngân sách địa phương, song thực tế triển khai hình thức hỗ trợ qua ngân hàng thương mại đã phát sinh nhiều khó khăn, bất cập và không hiệu quả.

Bên cạnh đó, thủ tục nhận hỗ trợ lãi suất, công tác thanh tra – kiểm tra và giám sát dễ gây tâm lý e ngại cho khách hàng, ảnh hưởng đến tốc độ tiếp cận chính sách.

Do đó, NHNN đề xuất nghiên cứu các hình thức hỗ trợ khác, chẳng hạn thông qua doanh nghiệp kinh doanh, lắp đặt thiết bị; hỗ trợ chi phí kiểm định, hoặc khuyến khích bán phần điện dư lên lưới điện.

Bộ Công Thương muốn giữ chính sách ưu đãi

Trái với quan điểm của NHNN, Bộ Công Thương vẫn đề xuất duy trì hỗ trợ lãi suất vay thương mại. Theo dự thảo mới nhất, mỗi hộ dân lắp điện mặt trời mái nhà sẽ được hỗ trợ lãi suất vay trong 3 năm, với hạn mức tối thiểu 4 triệu đồng/kWp công suất và 2 triệu đồng/kWh dung lượng lưu trữ.

Bộ Công Thương lập luận rằng chính sách này sẽ thúc đẩy tốc độ phổ cập điện mặt trời hộ gia đình, giúp đạt mục tiêu 50% hộ lắp đặt vào năm 2030. Đồng thời, phương án hỗ trợ vẫn phù hợp với quy định cho vay hiện hành vì mục đích vay vốn phục vụ đời sống, tương tự các nhu cầu được quy định tại Thông tư 39.

Bộ cũng cảnh báo rằng nếu chuyển sang các hình thức hỗ trợ khác theo gợi ý của NHNN, chính sách sẽ phát sinh nhiều thủ tục, liên quan nhiều bên và có thể làm giảm hiệu quả triển khai. Để tránh chồng chéo, Bộ đề xuất điều chỉnh cơ chế: các ngân hàng thương mại thực hiện hỗ trợ lãi suất theo quy định, ngân hàng và khách hàng tự thỏa thuận lãi vay nhưng không vượt mức trần do NHNN quy định.

Gánh nặng ngân sách và hiệu quả kỳ vọng

Theo Bộ Công Thương, ngân sách Nhà nước sẽ hỗ trợ trực tiếp tối đa 3 triệu đồng mỗi hộ. Nếu kèm thiết bị lưu trữ (BESS), hộ dân có thể nhận thêm 1 – 1,5 triệu đồng. Với chính sách này, tổng ngân sách dự kiến khoảng 42.000 tỷ đồng giai đoạn 2026 – 2030, tương đương 8.400 tỷ đồng/năm, bình quân 250 tỷ đồng mỗi tỉnh.

Chi phí đầu tư hệ thống điện mặt trời hiện vào khoảng 12 – 15 triệu đồng/kWp, tức 60 – 150 triệu đồng cho hệ thống công suất 5 – 10 kWp, với thời gian hoàn vốn khoảng 5 năm. Bộ Tài chính vì vậy đề nghị Bộ Công Thương làm rõ cơ sở tính toán mức hỗ trợ, tránh chính sách hình thức, khó khả thi.

Nếu mỗi hộ dân lắp trung bình 3 kWp, tổng sản lượng điện mặt trời hộ gia đình có thể đạt 50 tỷ kWh/năm, tương đương 16% nhu cầu điện quốc gia năm 2024. Điều này giúp giảm áp lực đầu tư lưới điện truyền tải, cắt giảm chi phí mua điện giá cao và hạn chế phát thải ròng.

Về phía người dân, chính sách sẽ giảm chi phí tiền điện hàng tháng, đặc biệt đối với hộ tiêu thụ nhiều điện thuộc các bậc giá cao. Tuy nhiên, với tổng vốn đầu tư bình quân 50 triệu đồng/hộ, nhiều gia đình vẫn cần hỗ trợ vốn vay để triển khai.

Nguồn tham khảo: Dân trí