Đề xuất áp dụng “một giá điện”, Bộ Tài chính nói gì?

18:06 15/10/2025

Trả lời đề xuất của cử tri tỉnh Lâm Đồng về việc bỏ thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với giá điện và áp dụng cơ chế “một giá điện” nhằm bảo đảm công bằng giữa các nhóm khách hàng, Bộ Tài chính cho rằng kiến nghị này còn một số điểm chưa phù hợp, bởi điện là mặt hàng đặc biệt.

Về đề xuất nghiên cứu bỏ thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với giá điện, theo Bộ Tài chính, quy định hiện hành xác định điện là mặt hàng thuộc đối tượng chịu thuế GTGT với mức thuế suất 10%.

Luật Thuế GTGT hiện có ba mức thuế suất gồm 0%, 5% và 10%. Trong đó, mức 0% áp dụng cho hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu; mức 5% áp dụng cho các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu cho đời sống hoặc đầu vào của sản xuất nông nghiệp; còn mức 10% áp dụng đối với các hàng hóa, dịch vụ thông thường khác.

Do Luật hiện hành không quy định miễn hoặc giảm thuế GTGT đối với mặt hàng điện, nên đề xuất bỏ thuế này được đánh giá là chưa phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành.

Về đề xuất áp dụng “một giá điện”, Bộ Tài chính đã xin ý kiến Bộ Công Thương – cơ quan quản lý chuyên ngành. Theo đó, điện là sản phẩm không thể tích trữ, quá trình sản xuất và tiêu thụ diễn ra đồng thời.

Việc huy động phát điện được thực hiện theo nguyên tắc ưu tiên các nhà máy có chi phí thấp trước, sau đó mới đến các nguồn có chi phí cao hơn để đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng.

Từ đặc thù này, cơ chế giá điện bậc thang hiện hành được đánh giá là phù hợp, giúp khuyến khích người dân sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả. Mô hình này cũng được nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước trong khu vực áp dụng, trong đó giá điện tăng dần theo các bậc tiêu thụ.

Thực tiễn ở Việt Nam cho thấy, dù còn nhiều ý kiến khác nhau, cách tính này vẫn đạt được mục tiêu tiết kiệm điện năng và sử dụng hợp lý hơn.

Bộ Tài chính dẫn quy định tại Luật Điện lực cho biết, giá bán lẻ điện được quy định chi tiết theo từng nhóm khách hàng (sản xuất, kinh doanh, hành chính sự nghiệp và sinh hoạt), đảm bảo phù hợp với tình hình kinh tế – xã hội từng giai đoạn và cấp độ phát triển của thị trường điện cạnh tranh.

Với các khách hàng đủ điều kiện, giá điện có thể được tính theo thời gian sử dụng trong ngày, bao gồm giờ cao điểm, thấp điểm và bình thường. Riêng nhóm khách hàng sinh hoạt hiện vẫn áp dụng giá điện bậc thang tăng dần nhằm tiếp tục thúc đẩy việc sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả.

Hiện nay, Việt Nam vẫn áp dụng cơ chế giá điện một thành phần, trong đó khách hàng sinh hoạt sử dụng biểu giá bậc thang, còn khách hàng công nghiệp áp dụng biểu giá theo thời gian sử dụng (TOU).

Tuy nhiên, theo định hướng của Bộ Công Thương trong lộ trình phát triển thị trường bán lẻ điện cạnh tranh giai đoạn 2026 – 2030, cơ chế này sẽ được chuyển dần sang mô hình giá điện hai thành phần, trước hết áp dụng với nhóm khách hàng trung và cao áp. Cụ thể, giá điện hai thành phần bao gồm:

1. Phần cố định (giá công suất và các chi phí cố định khác) là khoản tiền khách hàng trả dựa trên công suất cực đại (kW) mà họ đăng ký, hoặc thực tế sử dụng trong kỳ. Khoản này phản ánh chi phí đầu tư và duy trì năng lực cung ứng điện của hệ thống (nhà máy điện, lưới truyền tải…).

2. Phần biến đổi (giá điện năng) – tính theo sản lượng điện tiêu thụ (kWh), phản ánh chi phí nhiên liệu, vận hành và tổn thất.Công thức tổng quát – tổng tiền điện = (Giá công suất × Công suất cực đại) + (Giá điện năng × Sản lượng điện). Cơ chế này tương tự các ngành hạ tầng khác (nước, viễn thông) – nơi có chi phí cố định lớn để đảm bảo khả năng cung cấp liên tục.

Mới đây, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã công bố biểu giá điện hai thành phần, dự kiến áp dụng thí điểm dưới hình thức tính toán trên giấy đối với nhóm doanh nghiệp sản xuất từ tháng 10 này. Đối tượng áp dụng gồm các doanh nghiệp có sản lượng tiêu thụ điện bình quân từ 200.000 kWh mỗi tháng trở lên, với quy mô ước tính khoảng 7.000 đơn vị trên toàn quốc.

Mô hình giá điện hai thành phần được kỳ vọng sẽ giúp minh bạch hóa chi phí cung ứng, giảm áp lực đầu tư vào các nguồn điện đỉnh và nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống, đặc biệt trong bối cảnh tỷ trọng năng lượng tái tạo ngày càng lớn.

Nguồn tham khảo: Tiền phong