Toàn cầu hóa đã làm thay đổi cấu trúc của nền kinh tế thế giới một cách mạnh mẽ, tạo nên những chuỗi giá trị gia tăng, chuỗi cung ứng và hệ thống thương mại trao đổi gắn kết toàn cầu sâu sắc. Trong cái thế giới đó, tồn tại song hành cả hai mặt thuận lợi và cản trở.
Khi thế giới bị chi phối bởi một siêu cường chính, trật tự đó là phù hợp, nhưng nếu có sự xuất hiện của những siêu cường mới, trật tự đó trở nên lạc hậu và cần phải có một sự sắp xếp mới. Bởi không thể tự dưng phát triển ngoài những trật tự hiện hữu, những siêu cường tiềm năng sẽ luôn bị chi phối và buộc phải tìm mọi cách để vượt ra khỏi những sự kìm hãm của trật tự hiện tại chi phối bởi chủ thể thống trị trật tự đó.
Tình trạng ma cũ bắt nạt ma mới là tình trạng phổ biến, một tồn tại tất yếu cho sự sinh tồn, bởi sự xuất hiện bất kỳ một đối thủ mới thực sự nào cũng đồng nghĩa với miếng bánh phải bị chia sẻ và thậm chí, sự tồn vong của chính mình cũng bị đe dọa.
Các trận chiến luôn là công cụ để giải quyết những dàn xếp mới về trật tự toàn cầu. Và cùng với sự phát triển của xã hội loài người, chiến tranh đã được nâng cấp lên những hình thái mới – các thế hệ chiến tranh bậc cao hơn.
Chiến tranh Lạnh kết thúc đã đi cùng với những sự phát triển đến mức độ cao nhất của Chiến tranh thế hệ 5. Hôm nay, trong bối cảnh vô cùng phức tạp của thế giới, chúng ta đang được chứng kiến những mầm non của Chiến tranh thế hệ 6 – Chiến tranh đa diện, đa hình thái hay Cuộc chiến tranh Bản vị.
Để giải thích về vấn đề này là một điều vượt quá khả năng trong giới hạn của status này, do vậy, tôi chỉ muốn đề cập đến một số khía cạnh quan trọng để gợi ý cho việc theo dõi, phân tích, hiểu và định hình cuộc cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc hiện nay trên thế giới.
Sẽ nhiều người cho rằng nó xa xôi, nhưng thực tế không phải vậy, mà nó gắn rất sát với đời sống thực tế của từng cá nhân.
Nếu như Chiến tranh thế hệ 5 vẫn nhắm đến các đối tượng chủ yếu là các thể chế ở tầm quốc gia trở lên, thì Chiến tranh thế 6 đã chuyển sang những mục tiêu cụ thể hơn: đó là các tập đoàn xuyên quốc gia/đa quốc gia; các doanh nghiệp địa phương; và cá nhân mỗi con người tại từng quốc gia.
Nếu Chiến tranh thế hệ 5 lấy quyền ảnh hưởng và kiểm soát làm trọng tâm, thì sang Chiến tranh thế hệ 6 quyền điều khiển và quyền sinh tồn trở thành mục tiêu trọng tâm. Trong đó, con người trở thành trung tâm của “cuộc chiến” với 3 trọng tâm: Kiểm soát an ninh con người; Điều khiển các giao thức và tương tác giữa con người với nhau; và Nắm quyền sinh tồn của con người thông qua bản vị.
Với những nền tảng chính mà công cuộc Toàn cầu hóa đã tạo dựng được: Chuỗi giá trị gia tăng; Chuỗi cung ứng; và Hệ thống thương mại trao đổi gắn kết toàn cầu sâu sắc; các cường quốc đã lấy đó làm trọng tâm để cạnh tranh chiến lược.
Bởi toàn cầu hóa, không một quốc gia nào, không một doanh nghiệp nào còn có thể làm chủ được hoàn toàn Chuỗi giá trị gia tăng của mình nữa, mà luôn chịu sự ảnh hưởng lẫn nhau, ai làm chủ và chi phối được những nền tảng của các Chuỗi giá trị gia tăng toàn cầu, kẻ đó sẽ làm chủ quyền Kiểm soát an ninh con người.
Công nghệ ngày càng phát triển và sự phụ thuộc lẫn nhau về công nghệ được gia tăng bởi quyền Sở hữu trí tuệ và các Cam kết quốc tế về Đầu tư và Thương mại toàn cầu đã dẫn đến sự phụ thuộc nhau về khả năng công nghệ/bí quyết/và những hình thức tương tự trong việc sản xuất/tạo ra các sản phẩm – dịch vụ.
Chuỗi cung ứng đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình nên cấu trúc của nền kinh tế thế giới, sức mạnh của mỗi quốc gia và cũng đưa đến cho các cường quốc một cơ hội trong việc ai làm chủ được những hạt nhân của các chuỗi cung ứng sẽ có tiếng nói quyết định trong cách thức trật tự thế giới được vận hành hay nắm quyền Điều khiển các giao thức và tương tác giữa con người với nhau.
Và cuối cùng, bởi con người là một sinh vật xã hội, giao dịch với nhau bởi những thỏa thuận dựa trên các biểu tượng mang tính niềm tin – bản vị. Do vậy, ai định hình nên được cách thức và có thể tạo lập nên các Bản vị, kẻ đó sẽ Nắm quyền sinh tồn của con người thông qua bản vị mà mình tạo lập nên.
Các cường quốc, khi tiến đến một trật tự mới, được định hình bởi Chiến tranh thế hệ 6 – Cuộc chiến Bản vị, sẽ bắt buộc phải tiến vào một cuộc chơi không còn kẻ độc nhất, mà là một sự hài hòa giữa 3 cực toàn cầu và các vệ tinh khu vực.
Trong đó mỗi cực sẽ phải định hình cho mình những nền tảng bản vị riêng để duy trì vị thế và cạnh tranh với nhau trong việc thu hút, kéo các vệ tinh gần mình nhất có thể và tăng cường độ và mật độ tương tác, đồng thời với việc duy trì sự ổn định của vị thế hài hòa giữa 3 cực.
Việt Nam chúng ta có cơ hội trở thành một vệ tinh, và do vậy, chúng ta cần phải có được những nhận thức đủ để nắm bắt được thực trạng, hiểu được thực trạng và định hình cho chúng ta cách thức tốt nhất để làm chủ được cơ hội ấy.
Nguồn: Giang Lê
