Trong dự thảo tờ trình Luật Đầu tư (thay thế), Bộ Tài chính kiến nghị bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài thuộc thẩm quyền Quốc hội, Thủ tướng và Bộ Tài chính, chuyển sang phương thức quản lý ngoại hối.
Theo đó, thay vì xin cấp giấy phép, nhà đầu tư sẽ đăng ký với Ngân hàng Nhà nước (NHNN) về việc chuyển tiền ra nước ngoài, sau khi có đủ hồ sơ chấp thuận đầu tư từ phía nước sở tại (giấy phép đầu tư, chứng nhận thành lập doanh nghiệp hoặc hợp đồng góp vốn, mua cổ phần...).
Thứ trưởng Hồ Sỹ Hùng chủ trì Hội thảo tham vấn chính sách Luật Đầu tư (thay thế) ngày 11/8 tại Hà Nội
Theo Bộ Tài chính, thay đổi này sẽ giúp quản lý đầu tư ra nước ngoài sát thực tế hơn, giảm đáng kể thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian và chi phí. Doanh nghiệp cũng sẽ dễ dàng nắm bắt cơ hội thị trường, mở rộng vùng nguyên liệu và tăng sức cạnh tranh.
Về quản lý ngoại hối, NHNN sẽ thống kê, kiểm tra tình hình thực hiện, đánh giá tác động đến cán cân thanh toán, dự trữ ngoại hối, đồng thời có thể áp dụng các biện pháp như tạm dừng chuyển tiền hoặc phong tỏa tài khoản vốn đầu tư nếu nhà đầu tư vi phạm chế độ báo cáo.
Hiện nay, hoạt động đầu tư ra nước ngoài được kiểm soát qua danh mục ngành nghề cấm hoặc kinh doanh có điều kiện và yêu cầu cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.
Các dự án vốn từ 20.000 tỷ đồng trở lên, áp dụng cơ chế chính sách đặc biệt, phải được Quốc hội thông qua. Thủ tướng quyết định với dự án từ 800 tỷ đồng trở lên hoặc từ 400 tỷ đồng đối với lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán, báo chí, viễn thông…
Tính đến cuối tháng 6, Việt Nam có 1.916 dự án đầu tư ra nước ngoài còn hiệu lực, với tổng vốn 23 tỷ USD. Trong đó, 67% dự án có quy mô dưới 20 tỷ đồng; gần một phần ba trên 20 tỷ đồng nhưng chiếm tới 98,3% tổng vốn.
Bộ Tài chính cho rằng, đầu tư ra nước ngoài đang trở thành xu hướng phổ biến, mang lại lợi ích về mở rộng thị trường, tăng doanh thu, tiếp cận công nghệ và nâng cao năng lực quản trị.
Tuy nhiên, quy định hiện hành còn bất cập: tập trung xét duyệt chi tiết dự án nhưng khó ràng buộc trách nhiệm sau khi nhà đầu tư chuyển tiền ra nước ngoài; thủ tục phức tạp dễ khiến nhà đầu tư bỏ lỡ cơ hội, đặc biệt với thương vụ cần quyết định nhanh.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, đa số các nước chỉ kiểm soát dòng tiền, áp dụng biện pháp cấm hoặc hạn chế trong một số trường hợp để đảm bảo cân đối vĩ mô và tính hợp pháp của nguồn vốn.
Hiện chỉ còn Việt Nam, Lào và Indonesia duy trì cấp phép; trong khi Trung Quốc đã nới lỏng, chỉ quản lý dự án lớn hoặc thuộc lĩnh vực đặc thù, và nhiều nước khác chuyển sang cơ chế kê khai, đăng ký với hệ thống ngân hàng.
