40 tỷ USD là không đủ, TP. HCM cần thêm vốn để làm 1.000 km metro

Sau khi sáp nhập, quy mô mạng lưới đường sắt đô thị của TP.HCM tăng lên hơn 1.000 km, đặt ra thách thức chưa từng có về nguồn vốn đầu tư cũng như mô hình vận hành.

Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR) cho biết, theo kế hoạch tại Nghị quyết 188/2025/QH15 của Quốc hội , TP.HCM (cũ) dự kiến cần khoảng 40,2 tỷ USD để đầu tư hoàn thành 7 tuyến metro với tổng chiều dài 355 km.

Tuy nhiên, sau quá trình sáp nhập địa giới hành chính với hai địa phương cũ là Bà Rịa – Vũng Tàu và Bình Dương, quy mô mạng lưới đường sắt đô thị của Thành phố đã tăng lên hơn 1.000 km. Điều này đồng nghĩa với việc áp lực về nguồn vốn đầu tư sẽ tăng mạnh và đòi hỏi phải có những giải pháp tài chính đặc biệt.

Loạt thách thức ngoài bài toán vốn

Theo MAUR, thách thức lớn nhất hiện nay là khả năng đáp ứng nhu cầu vốn để phát triển mạng lưới đường sắt đô thị ở quy mô siêu lớn như hiện nay.

Bên cạnh bài toán tài chính, TP.HCM cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn khác như: Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao cho vận hành metro; công nghiệp đường sắt trong nước chưa phát triển tương xứng; các vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, tái định cư; chưa có mô hình tổ chức đầu tư – quản lý – vận hành đồng bộ và hiệu quả.

Lãnh đạo Thành phố hiện đang giao các cơ quan chức năng nghiên cứu mô hình tổ chức phù hợp, có thể tham khảo từ các quốc gia đã phát triển hệ thống metro thành công.

Để giải quyết nút thắt về tài chính, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 188/2025/QH15, trong đó thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho TP.HCM, TP.Hà Nội và cả hệ thống metro quốc gia, cùng với Luật Đường sắt sửa đổi (có hiệu lực từ 27/6/2025).

Theo đó, các nguồn vốn có thể huy động bao gồm: Ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho địa phương;Ngân sách địa phương; vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài; trái phiếu chính quyền địa phương; thu từ phát triển các khu vực TOD (phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng); vốn tư nhân đầu tư trực tiếp hoặc theo hình thức PPP (đối tác công – tư).

Đây được coi là những giải pháp mở đường quan trọng để tháo gỡ nút thắt tài chính và huy động được sự tham gia rộng rãi từ khu vực tư nhân.

Bên cạnh nỗ lực từ khu vực công, Nghị quyết số 68 về phát triển kinh tế tư nhân cũng đã tạo thêm hành lang pháp lý để các doanh nghiệp ngoài nhà nước tham gia đầu tư vào hạ tầng đường sắt đô thị.

Chính sách khuyến khích tư nhân đầu tư vào metro hiện đang được TP và Trung ương nghiên cứu theo hướng: chia sẻ lợi ích – phân bổ rủi ro hợp lý – đồng hành phát triển.