Cụ thể, chỉ số VN-Index đã để mất hơn 100 điểm chỉ sau 4 phiên giao dịch gần nhất, lùi về mức 1.174,86 điểm. Dù chỉ số giảm chưa tới 10%, song nhiều cổ phiếu đã giảm tới 20-30% trong giai đoạn này.
Nếu thị trường không có dấu hiệu tăng điểm trở lại, những đợt “call margin” và “force sell” trên diện rộng hoàn toàn có thể xảy ra khiến thị trường rơi vào trạng thái hoảng loạn.
Vay margin (giao dịch ký quỹ) là hành động nhà đầu tư vay thêm tiền của công ty chứng khoán (CTCK) để tăng sức mua chứng khoán, sau đó sử dụng chính các chứng khoán đã mua làm tài sản thế chấp. Margin có thể giúp nhà đầu tư gia tăng lợi nhuận một cách nhanh chóng khi cổ phiếu tăng giá.
Call margin (lệnh gọi ký quỹ) là trường hợp công ty chứng khoán đề nghị khách hàng nộp tiền hoặc tăng số lượng chứng khoán thế chấp. Việc này xảy ra khi thị trường giảm giá, tỷ lệ tài sản đảm bảo/giá trị danh mục thấp hơn tỷ lệ ký quỹ duy trì cho phép và nhà đầu tư sẽ cần “top up” (bổ sung tiền hoặc cổ phiếu) về với mức quy định của CTCK.
Nếu nhà đầu tư không thực hiện yêu cầu này đúng thời hạn, công ty chứng khoán sẽ thực hiện "force sell" - chủ động bán chứng khoán của nhà đầu tư mà không cần phải hỏi ý kiến. Nói cách khác, đây là một hình thức tịch thu tài sản đã thế chấp.
Force sell cũng là nguyên nhân khiến nhiều nhà đầu tư phải “miễn cưỡng” bán đi những cổ phiếu tốt mà mình đang nắm giữ, và việc bán giải chấp diện rộng đã không không ít lần khiến các “chứng sĩ” đứng tim khi số lãi tích lũy trong nhiều tháng trời có thể “bay màu” chỉ trong 1-2 phiên.
Quy định “call margin” ở một số công ty chứng khoán
Như tại CTCP Chứng khoán Vietcap, trường hợp Tỷ lệ ký quỹ giảm dưới 35%, Vietcap sẽ gửi “lệnh gọi ký quỹ bổ sung” đến khách hàng và trong vòng 1 ngày kể từ ngày lệnh được gửi đi, khách hàng phải bổ sung tài sản thế chấp để đảm bảo tỷ lệ ký quỹ duy trì.
Trường hợp tỷ lệ ký quỹ dưới mức 30%, Vietcap buộc bán tài sản của khách hàng để tăng tỷ lệ ký quỹ lớn hơn 35% (tỷ lệ này có thể được điều chỉnh bởi Vietcap tùy từng thời điểm).
Đối với CTCP Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HSC), tài khoản của nhà đầu tư chạm ngưỡng yêu cầu ký quỹ khi tỷ lệ ký quỹ vượt mức 40%. Khi đó, công ty sẽ yêu cầu bổ sung ký quỹ trước 11h30 ngày T+2. Sau thời gian này, tài khoản nhà đầu tư chưa thực hiện ký quỹ bổ sung sẽ phải bán giải chấp từ 13h chiều cùng ngày T+2. Tài khoản nhà đầu tư đến ngưỡng bán giải chấp bắt buộc khi tỷ lệ ký quỹ xuống dưới 40%. HSC sẽ thực hiện force sell từ 9h sáng ngày T+1.
Tương tự tại CTCP Chứng khoán MB (MBS), call margin sẽ được kích hoạt khi tỷ lệ ký quỹ của nhà đầu tư giảm xuống mức 35% và force sell xảy ra khi tỷ lệ ký quỹ của nhà đầu tư giảm xuống mức 30%.
Còn với CTCP Chứng khoán VNDirect, call margin sẽ xảy ra khi tỷ lệ "Giá trị tài sản ròng/Giá trị chứng khoán" nhỏ hơn tỷ lệ ký quỹ duy trì do công ty chứng khoán quy định. Cụ thể, tỷ lệ ký quỹ thực tế tại VNDirect được tính bằng Giá trị tài sản đảm bảo/Tổng giá trị nợ thực tế - Tiền - Tiền bán chứng khoán chờ về. Theo quy định của công ty chứng khoán này, tỷ lệ ký quỹ duy trì là 90%, tỷ lệ xử lý là 85%./.
